Diz Kireçlenmesi (Gonartroz) Nedir?​

Kireçlenme; tıp literatüründe dejeneratif eklem hastalığı, dejeneratif artrit ya da osteoartrit olarak adlandırılmaktadır. Kireçlenme, eklemlerde en sık görülen kronik rahatsızlıklardan birisidir. Kireçlenme, her eklemi etkileyebileceği gibi çoğunlukla diz, kalça, bel ve parmak gibi eklemleri etkiler. Dizde görülen kireçlenmeye ise dizde kireçlenme veya diz kireçlenmesi adı verilir. Bu durum aynı zamanda gonartroz olarak da bilinir.

Kireçlenme her yaşta insanda görülebilir ancak 65 yaş üstü kişilerde kireçlenme görülme sıklığı daha fazladır. Yaygın risk faktörleri arasında; ilerleyen yaş, obezite, eklemlerin sık kullanımı ve genetik yatkınlık yer alır. 4 yetişkinden birinde 85 yaşına kadar kireçlenme görülmektedir. Gonartroz olarak da bilinen diz kireçlenmesi ise ağırlık taşıyan eklemlerin yaşla beraber aşınması durumudur.

Diz vücudun en fazla ağırlık taşıyan eklemlerinden birisidir. Eklemlerin bu kadar sık kullanılması kireçlenmeyi tetikler. Bu yüzden diz kireçlenmeden en çok etkilenen eklemlerdendir. Diz eklemlerinin kireçlenmesi durumuna gonartroz denir. Kireçlenme ilk önce kıkırdaktan başlamaktadır, ardından kıkırdak altındaki kemik etkilenir. Daha sonra ise eklem kapsülü ve eklem çevresindeki bağlar etkilenir. Ağrıdan dolayı kullanılamayan kaslarda ise incelmeler ve sertleşmeler görülmeye başlanır.

Diz Kireçlenmesi Kimlerde Görülür?​

Diz kireçlenmesi sıklıkla orta ve ileri yaştaki kişilerde görülen bir durumdur. Ancak 50 yaş üstü kadınlar erkeklere oranla daha fazla risk altındadır. Hastalık daha erken yaşlarda da başlayabilir. Ancak hastaların ortak özellikleri yaş dışında genellikle fazla kilodur. Spor yaralanmaları yaşayanlarda, iltihaplı romatizması olanlarda ve doğuştan gelen bazı bozukluklara sahip kişilerde diz kireçlenmesi görülebilmektedir.

Diz Kireçlenmesi Risk Faktörleri Nelerdir?​

Diz kireçlenmesini tetikleyici faktörler şu şekilde sıralanabilir:

  • Obezite / Aşırı kilo
  • Travma
  • Spor yaralanmaları
  • Doğuştan gelen bozukluklar
  • İltihaplı Romatizma
Diz kireçlenmesinde ilk değişiklik eklem kıkırdağında görülmektedir. Kıkırdak inceldikçe eklem aralığında daralma görülür. Böylece kıkırdak altında bulunan kemikler incelir ve yıpranır. Buna bağlı olarak da eklem kenarlarında kemiksi çıkıntılar görülmektedir. Eklemler bir nevi kalınlaşmış haldedir. Bu durumda eklem çevresindeki kaslarda ağrılar başlar. Kişi bu ağrılar sonucu ilgili bölgeli kullanmaktan çekinir. Çoğu zaman eklemlerde iltihaplanma da görülebilmektedir.

Dizde Kireçlenme Neden Olur?​

Diz kireçlenmesinin birden fazla nedeni vardır. Bunların başında eklem kırıkları, romatizmal hastalıklar ve eklem iltihapları sayılabilir. Bunlar olası nedenler olarak sıralanabilir. Ancak yine de dizde kireçlenme durumun kesin bir nedeni yoktur. Bunun yanında aşırı eklem kullanımı, fazla kilo ve diz çevresindeki zayıf kaslar kıkırdaktaki aşınmayı kolaylaştırıcı faktörlerdir.

Dizde Kireçlenme Belirtileri Nelerdir?​

Diz kireçlenmesi belirtileri arasında en yaygın görüleni ağrıdır. Söz konusu eklemi kullandıkça ağrılar artar ve dinlendikçe geçer. Ancak hastalık ilerledikçe bu ağrılar kalıcı hale gelebilmektedir. Durum ilerledikçe eklemde şişlik, kemiksi çıkıntılar ve şekil bozuklukları görülebilmektedir. Kemik yüzeyleri birbirine sürtüyorsa bazı sesler de duyulabilir.

Yine de bazı durumlarda dizde kireçlenme durumu hiçbir belirti vermeden ilerleyebilir. Bazı durumlarda ise hastalık belirti verdiği halde röntgen filminde herhangi bir sorun tespit edilemeyebilir. Hastalık ilerledikçe kişiler başta yaşamadığı sorunlar yaşamaya başlar. Bunların başında yürüme zorlukları ve merdiven inip çıkmada yaşanan sorunlar sayılabilir. Bazı durumlarda topallama da görülebilir.

Diz Kireçlenmesi Tanı Yöntemleri Nelerdir?​

Tanı genellikle röntgen grafisi ile konur. Ancak bazı durumlarda hastalık olmasına rağmen röntgen grafisinde gözükmeyebilir. Bu durumda manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yöntemine başvurulur.

Diz Kireçlenmesi Tedavisi Nasıl Yapılır?​

Çeşitli ağrı kesiciler, glukozamin preparatları ve bitkisel destek ürünleri tedavide tercih edilebilir. Eklem hareketlerini kolaylaştırmak ve ağrıyı gidermek için diz içine iğne uygulanması da yardımcı olacaktır. Bazı enjeksiyon tedavileri de son yıllarda tercih edilmektedir. Proloterapi, mezoterapi, PRP ve kök hücre tedavileri bunlardan bazılarıdır. Ancak tedavide en dikkat edilmesi gereken nokta aşırı kilo almaktan kaçınmaktır.

Aşırı kilolar eklemler üzerinde yoğun baskıya neden olurlar. Bu durumda kıkırdak dokusunda geri dönüşü olmayan hasarlar meydana gelebilir. Böylece kilolu insanlar daha erken yaşta diz kireçlenmesi yalayabilirler. Eğer hastalık zaten başlamışsa da zaman kaybetmeden kilo vermek ve sağlıklı beslenmeye geçmek oldukça önem taşır. Düzenli ve dizleri fazla zorlamayacak egzersizler de diz kireçlenmesine iyi gelecektir. Yüzme, yürüyüş, bisiklet ve golf gibi sporlar herkes için idealdir.

Bunların yanında fizik tedaviler de diz kireçlenmesine oldukça iyi gelmektedir. Dizde kireçlenme tedavisi için uygulanan fizik tedavi yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:

Sıcak ve Soğuk Uygulamalar​

Soğuk uygulama genellikle alevlenme döneminde tercih edilir. Eğer diz kireçlenmesi kronik ise sıcak uygulama daha iyi bir seçenek olacaktır.

Su Tedavisi (Hidroterapi)​

Bu tedavi, tedavi için yapılmış özel havuzlarda gerçekleştirilir. Tedavide suyun kaldırma kuvvetinden yararlanılarak ekleme binen yükü azaltmak hedeflenir ve böylece egzersiz yapmak kolay bir hal alır. Hastalık iyileşme gösterdikçe su dışındaki diğer egzersiz türleri de tercih edilebilir.

Manuel Terapi​

Bu tedavi ile eklem ağrısı ve eklemdeki tutukluluk azaltılabilir. Fakat tek başına fazla etkili bir tedavi yöntemi değildir.

Masaj​

Masaj, diz kireçlenmesi için en etkili tedavi türü değildir. Destekleyici bir tedavi görevi görür. Masajla kaslar gevşetilebilir ve eklem sertliği azaltılabilir. Böylece kişi bir parça da olsa rahatlayabilir.

Elektroterapi​

Elektroterapi, dizde kireçlenme durumunda uygulanan en önemli tedavilerden biridir. Cilt üzerine elektrotlar yapıştırılır ve bu yolla sinir ve kaslara elektrik akımı verilir. Transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu denilen bu yöntemle sinirler uyarılarak ağrı hissi azaltılır. Ayrıca aynı yöntemle kas erimesi de önlenebilmektedir.

Ultrason​

Ultrason bir tür ses terapisidir. Ses dalgası enerjisi sayesinde dokular ısıtılır. Ayrıca ultrason iltihaba da iyi gelmektedir. Bu yöntemle ağrı ve tutukluk azalır.

Kısa Dalga Diatermi​

Bu fizik tedavi yönteminde dokular ısıtılmaktadır. Bu yöntemde elektromanyetik dalgalar kullanılmaktadır. Ağrı ve eklem tutukluğuna iyi gelir.

Bantlama​

Ameliyata gerek olmayan bir tedavi yöntemidir. Bu yöntemle ağrı azaltılabilir ve eklem yapısı desteklenir.

Diz Kireçlenmesi Egzersizleri​

Diz kireçlenmesi yaşayan kişiler yaşadıkları ağrılardan ötürü dizlerini kullanmaktan çekinebilirler. Kısa vadede etkili olsa da ilerleyen zamanda bu diz çevresindeki kasları zayıflatacaktır. Bunun önüne geçmek için diz kaslarını kuvvetlendirici egzersizleri tercih etmek en iyisi olacaktır. Böylece kaslar zayıflamaz ve kıkırdaklara binen yükün bir kısmı atılabilir. Ayrıca kalça ve bel bölgesi kaslarının kuvvetlendirilmesi de önemlidir.

Bu yol sayesinde bacağa yüklenen yük de azalır. Düz yürüyüşler yapmak, yüzmek, bisiklet binmek de en iyi egzersizlerden bazılarıdır. Evde de diz çevresini güçlendirecek hareketler yapılabilir. Spor salonları da bir seçenektir ancak bu tür ortamlarda diz için zararlı olabilecek çok sayıda alet olduğundan sporun bir uzman gözetiminde yapılması gerekmektedir. Örneğin squat gibi fazla çömelme içeren hareketler duruma fayda sağlamaz, aksine durumu kötüleştirir. Bu yüzden dize yük bindiren hareketler tercih edilmemelidir.

Diz Kireçlenmesi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular​

Diz Kireçlenmesinde Her Yöntem Etkili Olur Mu?​

Hastalığın ilk evrelerinde hastaların fazla bir şikayeti yoktur. Var olan şikayetler kilo vererek, bazı ilaçları kullanarak ve dizi daha az kullanarak azaltılabilir. Ancak hastalık ilerlemeye başladığında eklem içi bazı enjeksiyonlara gerek duyulabilir. Ancak her yöntem her hastada farklı sonuç vermektedir. Bu yüzden tedavi seçeneğini hekimin hastanın durumuna göre belirler.

Diz Kireçlenmesi Ameliyatı Ne Zaman Yapılır?​

Hastalık ilk başlarda fazla sıkıntı vermediğinden ameliyat ilk başlarda tercih edilmez. Ameliyat, genellikle diğer tedavilerin sonuç vermediği ve ağrıların kişinin günlük hayatını yürütmesinde engel olduğu zaman tercih edilir. Bu ameliyat yöntemlerinden biri artroskopidir.

Bu yöntemle küçük kesikler yoluyla ekleme girilir ve kamera yardımıyla ameliyat yapılır. Kıkırdakta kopmuş parçalar varsa bunlar temizlenir ve sürtünme azaltılır. Anca bu ameliyat her hasta için etkili değildir. Hastalığın aşırı ilerlediği durumlarda diz protezi gerekebilir. Günümüzde artık diz kireçlenmesi ameliyatları oldukça olumlu sonuçlar vermektedir.

Dizde Kireçlenmeye Ne İyi Gelir?​

Dizlerde yaşanan sorunların en önemli sebeplerinden biri onlara aşırı baskının uygulanmasıdır. Bu yüzden yapılması gereken ilk şey kilo almamak ve var olan fazla kiloları vermektir. Bunun haricinde fazla eğilip kalkmamak ve fazla merdiven inip çıkmamak gerekmektedir. Böylece dizler üzerinde olması gerekenden fazla baskı oluşmayacaktır.

Diz bölgesini güçlendirmek için bazı egzersizler de faydalı olabilir. Ayrıca diz kireçlenmesi olan kişiler ayakkabı seçimlerinde de dikkatli olmalıdırlar. Bu kişiler onları yormayacak ve dizlerinin üstüne daha fazla yük binmesine neden olmayacak ayakkabılar seçmelidirler. Dizlerinde şikayetleri olan kişi, evde kendi tedavi etmekte ısrarcı olmamalıdır. Bu durumda uzman bir doktor tarafından muayene olmak en iyisi olacaktır.