11.Sınıf Türk Edebiyatı Dersleri - Birinci Dönem Tanzimat Edebiyatı Yazarları - Birinci Dönem Tanzimat Edebiyatı Şairleri
Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal topluluğu olarak anılır. Ahmet Mithat Efendi, Şemsettin Sami, Ahmet Vefik Paşa, Direktör Ali Bey, Ali Suavi, I. topluluğun diğer önemli sanatçılarıdır.
İBRAHİM ŞİNASİ (1826 – 1871)
I. topluluğun öncüsüdür.
Dilde sadeleşme hareketine öncülük etmiştir.
Edebiyatımızda noktalama işaretini ilk kez kullanmıştır.
Kasidelerinde içerik ve şekil bakımından yenilikler görülür.
Eserlerinde parça güzelliği yerine bütün güzelliğine önem vermiştir.
La Fontaine’in fabllarını manzum olarak çevirmiştir.
Durub-ı Emsal-i Osmaniye adlı eseriyle atasözlerini bilimsel bir anlayışla derlemiştir.
İlk tiyatro eserimiz olan Şair Evlenmesi’ni (1860) yazmıştır. Şair Evlenmesi, görücü usulü ile evliliğin yanlışlığını konu edinir.
İlk özel gazete Tercüman-ı Ahval’i (1860) Agâh Efendi’yle birlikte çıkarmıştır.
İlk makale olan Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’ni (1860) yazmıştır.
Tasvir-i Efkâr gazetesini çıkarmıştır (1862).
Batı’dan yaptığı şiir çevirilerini Tercüme-i Manzume’de toplamıştır.
Klasisizmden etkilenmiştir.
Eserleri
Tiyatro: Şair Evlenmesi
Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar
Derleme: Durub-ı Emsal-i Osmaniye
Sözlük: Kamus-ı Osmanî (tamamlayamamıştır)
Çeviri: Tercüme-i Manzume
ZİYA PAŞA (1829 – 1880)
Şiirleri divan edebiyatı tarzındadır.
Şiir ve İnşa adlı makalesinde halk edebiyatını; “Harabat” adlı antoloji ile divan edebiyatını övmüş, bu yüzden Namık Kemal tarafından eleştirilmiştir.
Hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri de vardır. Genellikle aruzu kullanmıştır.
Bağdatlı Ruhi’ye nazire olarak yazdığı Terkib-i Bent’i önemlidir.
Şiirleriyle toplumdaki olumsuzlukları eleştirmiş ve felsefi konuları ele almıştır.
Dönemin idarecilerine (Özellikle Ali Paşa’ya) yönelik hicivler yazmıştır (Zafername).
Çeviriler yapmıştır.
Toplumsal şiirlerinde hak, hürriyet, adalet, medeniyet, ahlak gibi kavramları işlemiştir.
Namık Kemal’le birlikte yurt dışında çıkarılan ilk gazete olan “Hürriyet”i yayımlamıştır.
Romantizm akımından etkilenmiştir.
Eserleri:
Şiir: Eş’ar-ı Ziya
Antoloji: Harabat (Antoloji, III cilt)
Tercümeleri: Rüya’nın Encamı, Endülüs Tarihi, Engizisyon Tarihi, Emil, Tartüffe…
Hiciv: Zafername (Nazım-nesir karışık)
Makale: Şiir ve İnşa
Mektup: Veraset Mektupları
Anı: Defter-i Amal
NAMIK KEMAL (1840 – 1888)
“Vatan şairi”dir.
Şiir, eleştiri, biyografi, roman, tarih, makale gibi farklı türlerde eserler vermiştir.
“Toplum için sanat” anlayışındadır.
Eserlerinde vatan, hürriyet, özgürlük, eşitlik gibi konuları işlemiştir.
Edebiyatçı kimliği kadar fikir adamı kimliği de önemlidir.
Dilin sadeleşmesi taraftarıdır.
Şiirlerini, heyecanlı bir söylevci edasıyla yazmıştır.
Hece ile şiirler de yazmıştır; ama genellikle aruzu kullanmıştır.
Şiirlerinde hem konu hem de biçim bakımından yenilikler görülür.
Ziya Paşa’nın eski edebiyatı övdüğü “Harabat” adlı antolojisini eleştirmek amacıyla yazdığı “Tahrib-i Harabat”la ilk eleştiri kitabı örneğini vermiştir.
Namık Kemal, tiyatrolarında aşk dramları, vatanseverlik, fedakârlık, ahlak gibi konuları işlemiştir.
“Vatan Makalesi” adlı önemli bir yazısı vardır.
Tasvir-i Efkâr gazetesini Şinasi’den devralmıştır.
Ziya Paşa ile birlikte Londra’da Hürriyet gazetesini çıkarmıştır.
Mektupları vardır. Magosa’da yazdığı mektuplar Batılı anlamda anı türünün ilk örneği sayılmaktadır.
Romantizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Romanları: İntibah, Cezmi
Tiyatroları: Vatan yahut Silistre, Gülnihal, Kara Bela, Akif Bey, Celalettin Harzemşah
Eleştirileri: Tahrib-i Harabat, Takib-i Harabat (iki eser de Ziya Paşanın Harabat’ına karşı yazılmıştır.), İrfan Paşa’ya Mektup, Renan Müdafaanamesi
Tarih: Devr-i İstila, Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi
Biyografi: Evrak-ı Perişan (Fatih, Yavuz Sultan ve Selahattin Eyyubi’yi anlatır.)
Anı: Magosa Mektupları
AHMET MİTHAT EFENDİ (1844 – 1912)
Eserlerini “halk için roman anlayışıyla” yazmıştır.
Döneminin en çok eser veren yazarıdır.
“Yazı makinesi” olarak nitelenen yazar, roman, hikâye ve tiyatro gibi birçok türde eser vermiştir.
Romanlarında halkı bilgilendirmek için akışı keserek ansiklopedik bilgiler vermiştir.
Tercüman-ı Hakikat gazetesini çıkarmıştır.
Teknik ve üslup bakımından zayıf eserler vermiştir.
Dili sade ve anlaşılırdır.
Hayatını kalemiyle kazanan ilk yazarımızdır.
Servet-i Fünun aleyhine “Dekadanlar” adlı bir yazı yazmıştır. Bu yazıyla Servet-i Fünuncu gençleri anlaşılmaz şiirler yazmakla eleştirmiştir.
Felatun Beyle Rakım Efendi romanında yanlış batılılaşmayı eleştirmiştir. Bu romandaki Felatun Bey “Doğu”yu, Rakım Efendi “Batı”yı temsil eder.
Romantizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Hikâye: Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayat (25 cilt)
Romanları: Yeniçeriler, Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Beyle Rakım Efendi, Süleyman Musli, Henüz On Yedi Yaşında, Esrar-ı Cinayat, Durdane Hanım, Dünyaya İkinci Geliş, Jön Türk, Paris’te Bir Türk…
Tiyatro: Eyvah, Çerkez Özdenler, Çengi
Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan
Biyografi: Beşir Fuat
AHMET VEFİK PAŞA (1823 – 1891)
Devlet adamı ve yazardır.
Moliere’den yaptığı çeviri ve adaptasyonlarla tanınmıştır.
Milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk temsilcilerindendir.
Tiyatro tarihimizde özel bir yeri vardır, Türk tiyatrosunun kurucusu sayılmaktadır.
Lehçe-i Osmanî adlı, Anadolu Türkçesine ait ilk sözlüğü hazırlamıştır.
Klasisizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Moliere’den Tiyatro Çeviri ve Uyarlamaları: İnfal-i Aşk, Zor Nikah, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Meraki, Azarya, Yorgaki Dandini, Savruk, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi
Sözlük: Lehçe-i Osmanî
Tarih: Şecere-i Türk Çevirisi (Ebulgazi Bahadır Han’ın bu önemli eserini Türkiye Türkçesi’ne çevirmiştir.)
ŞEMSETTİN SAMİ (1850 – 1904)İlk yerli roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı yazmıştır.
Diğer önemli eserleri Kamus-ı Türkî, Kamus-ı Alam ve Orhun Kitabeleri Çevirisi’dir.
DİREKTÖR ALİ BEY (1844 – 1899)
Tiyatro alanındaki çalışmalarıyla ve özellikle Ayyar Hamza adlı uyarlamasıyla tanınır.
Diğer önemli eserleri: Kokona Yatıyor (tiyatro), Seyahat Jurnali (Batılı anlamda ilk günlüktür.)
ALİ SUAVİ (1839 – 1878)
Muhbir gazetesindeki yazılarında sade bir dil kullanarak Tanzimat dönemindeki dilde Türkçülük hareketine öncülük etmiştir.
Milliyetçilik düşüncesinin kökleşmesine çalışmıştır.
“Hive Hanlığı” adlı eserinde milliyetçi yönü öne çıkar.
“Kamusü’l-UIum ve’l-Maarif” (Bilim ve Kültür Sözlüğü) adlı bir ansiklopedisi de vardır.
alıntı
Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal topluluğu olarak anılır. Ahmet Mithat Efendi, Şemsettin Sami, Ahmet Vefik Paşa, Direktör Ali Bey, Ali Suavi, I. topluluğun diğer önemli sanatçılarıdır.
İBRAHİM ŞİNASİ (1826 – 1871)
I. topluluğun öncüsüdür.
Dilde sadeleşme hareketine öncülük etmiştir.
Edebiyatımızda noktalama işaretini ilk kez kullanmıştır.
Kasidelerinde içerik ve şekil bakımından yenilikler görülür.
Eserlerinde parça güzelliği yerine bütün güzelliğine önem vermiştir.
La Fontaine’in fabllarını manzum olarak çevirmiştir.
Durub-ı Emsal-i Osmaniye adlı eseriyle atasözlerini bilimsel bir anlayışla derlemiştir.
İlk tiyatro eserimiz olan Şair Evlenmesi’ni (1860) yazmıştır. Şair Evlenmesi, görücü usulü ile evliliğin yanlışlığını konu edinir.
İlk özel gazete Tercüman-ı Ahval’i (1860) Agâh Efendi’yle birlikte çıkarmıştır.
İlk makale olan Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’ni (1860) yazmıştır.
Tasvir-i Efkâr gazetesini çıkarmıştır (1862).
Batı’dan yaptığı şiir çevirilerini Tercüme-i Manzume’de toplamıştır.
Klasisizmden etkilenmiştir.
Eserleri
Tiyatro: Şair Evlenmesi
Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar
Derleme: Durub-ı Emsal-i Osmaniye
Sözlük: Kamus-ı Osmanî (tamamlayamamıştır)
Çeviri: Tercüme-i Manzume
ZİYA PAŞA (1829 – 1880)
Şiirleri divan edebiyatı tarzındadır.
Şiir ve İnşa adlı makalesinde halk edebiyatını; “Harabat” adlı antoloji ile divan edebiyatını övmüş, bu yüzden Namık Kemal tarafından eleştirilmiştir.
Hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri de vardır. Genellikle aruzu kullanmıştır.
Bağdatlı Ruhi’ye nazire olarak yazdığı Terkib-i Bent’i önemlidir.
Şiirleriyle toplumdaki olumsuzlukları eleştirmiş ve felsefi konuları ele almıştır.
Dönemin idarecilerine (Özellikle Ali Paşa’ya) yönelik hicivler yazmıştır (Zafername).
Çeviriler yapmıştır.
Toplumsal şiirlerinde hak, hürriyet, adalet, medeniyet, ahlak gibi kavramları işlemiştir.
Namık Kemal’le birlikte yurt dışında çıkarılan ilk gazete olan “Hürriyet”i yayımlamıştır.
Romantizm akımından etkilenmiştir.
Eserleri:
Şiir: Eş’ar-ı Ziya
Antoloji: Harabat (Antoloji, III cilt)
Tercümeleri: Rüya’nın Encamı, Endülüs Tarihi, Engizisyon Tarihi, Emil, Tartüffe…
Hiciv: Zafername (Nazım-nesir karışık)
Makale: Şiir ve İnşa
Mektup: Veraset Mektupları
Anı: Defter-i Amal
NAMIK KEMAL (1840 – 1888)
“Vatan şairi”dir.
Şiir, eleştiri, biyografi, roman, tarih, makale gibi farklı türlerde eserler vermiştir.
“Toplum için sanat” anlayışındadır.
Eserlerinde vatan, hürriyet, özgürlük, eşitlik gibi konuları işlemiştir.
Edebiyatçı kimliği kadar fikir adamı kimliği de önemlidir.
Dilin sadeleşmesi taraftarıdır.
Şiirlerini, heyecanlı bir söylevci edasıyla yazmıştır.
Hece ile şiirler de yazmıştır; ama genellikle aruzu kullanmıştır.
Şiirlerinde hem konu hem de biçim bakımından yenilikler görülür.
Ziya Paşa’nın eski edebiyatı övdüğü “Harabat” adlı antolojisini eleştirmek amacıyla yazdığı “Tahrib-i Harabat”la ilk eleştiri kitabı örneğini vermiştir.
Namık Kemal, tiyatrolarında aşk dramları, vatanseverlik, fedakârlık, ahlak gibi konuları işlemiştir.
“Vatan Makalesi” adlı önemli bir yazısı vardır.
Tasvir-i Efkâr gazetesini Şinasi’den devralmıştır.
Ziya Paşa ile birlikte Londra’da Hürriyet gazetesini çıkarmıştır.
Mektupları vardır. Magosa’da yazdığı mektuplar Batılı anlamda anı türünün ilk örneği sayılmaktadır.
Romantizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Romanları: İntibah, Cezmi
Tiyatroları: Vatan yahut Silistre, Gülnihal, Kara Bela, Akif Bey, Celalettin Harzemşah
Eleştirileri: Tahrib-i Harabat, Takib-i Harabat (iki eser de Ziya Paşanın Harabat’ına karşı yazılmıştır.), İrfan Paşa’ya Mektup, Renan Müdafaanamesi
Tarih: Devr-i İstila, Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi
Biyografi: Evrak-ı Perişan (Fatih, Yavuz Sultan ve Selahattin Eyyubi’yi anlatır.)
Anı: Magosa Mektupları
AHMET MİTHAT EFENDİ (1844 – 1912)
Eserlerini “halk için roman anlayışıyla” yazmıştır.
Döneminin en çok eser veren yazarıdır.
“Yazı makinesi” olarak nitelenen yazar, roman, hikâye ve tiyatro gibi birçok türde eser vermiştir.
Romanlarında halkı bilgilendirmek için akışı keserek ansiklopedik bilgiler vermiştir.
Tercüman-ı Hakikat gazetesini çıkarmıştır.
Teknik ve üslup bakımından zayıf eserler vermiştir.
Dili sade ve anlaşılırdır.
Hayatını kalemiyle kazanan ilk yazarımızdır.
Servet-i Fünun aleyhine “Dekadanlar” adlı bir yazı yazmıştır. Bu yazıyla Servet-i Fünuncu gençleri anlaşılmaz şiirler yazmakla eleştirmiştir.
Felatun Beyle Rakım Efendi romanında yanlış batılılaşmayı eleştirmiştir. Bu romandaki Felatun Bey “Doğu”yu, Rakım Efendi “Batı”yı temsil eder.
Romantizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Hikâye: Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayat (25 cilt)
Romanları: Yeniçeriler, Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Beyle Rakım Efendi, Süleyman Musli, Henüz On Yedi Yaşında, Esrar-ı Cinayat, Durdane Hanım, Dünyaya İkinci Geliş, Jön Türk, Paris’te Bir Türk…
Tiyatro: Eyvah, Çerkez Özdenler, Çengi
Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan
Biyografi: Beşir Fuat
AHMET VEFİK PAŞA (1823 – 1891)
Devlet adamı ve yazardır.
Moliere’den yaptığı çeviri ve adaptasyonlarla tanınmıştır.
Milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk temsilcilerindendir.
Tiyatro tarihimizde özel bir yeri vardır, Türk tiyatrosunun kurucusu sayılmaktadır.
Lehçe-i Osmanî adlı, Anadolu Türkçesine ait ilk sözlüğü hazırlamıştır.
Klasisizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Moliere’den Tiyatro Çeviri ve Uyarlamaları: İnfal-i Aşk, Zor Nikah, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Meraki, Azarya, Yorgaki Dandini, Savruk, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi
Sözlük: Lehçe-i Osmanî
Tarih: Şecere-i Türk Çevirisi (Ebulgazi Bahadır Han’ın bu önemli eserini Türkiye Türkçesi’ne çevirmiştir.)
ŞEMSETTİN SAMİ (1850 – 1904)İlk yerli roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı yazmıştır.
Diğer önemli eserleri Kamus-ı Türkî, Kamus-ı Alam ve Orhun Kitabeleri Çevirisi’dir.
DİREKTÖR ALİ BEY (1844 – 1899)
Tiyatro alanındaki çalışmalarıyla ve özellikle Ayyar Hamza adlı uyarlamasıyla tanınır.
Diğer önemli eserleri: Kokona Yatıyor (tiyatro), Seyahat Jurnali (Batılı anlamda ilk günlüktür.)
ALİ SUAVİ (1839 – 1878)
Muhbir gazetesindeki yazılarında sade bir dil kullanarak Tanzimat dönemindeki dilde Türkçülük hareketine öncülük etmiştir.
Milliyetçilik düşüncesinin kökleşmesine çalışmıştır.
“Hive Hanlığı” adlı eserinde milliyetçi yönü öne çıkar.
“Kamusü’l-UIum ve’l-Maarif” (Bilim ve Kültür Sözlüğü) adlı bir ansiklopedisi de vardır.
alıntı
