Basit,Turemiş ve Birleşik Kelime Ornekleri
BASİT SOZCUKLER:
*Yapım eki almayan sozcuklerdir
*Cekim eki alabilirler
*Kok halinde bulunurlar
Kitap, Ol, Mavi, Kim
Kitabı, Olacak, Maviydi, Kimden
Not: Yabancı dillerden dilimize giren sozcukler, kendi dillerinde ek alsa dahi, dilimizde “basit sozcuk kabul edilir
Selamet, Edebiyat, Nadan, Mesuliyet
Turemiş Kelimeler: Kok veya govde halindeki kelimelere yapım ekleri eklenerek meydan gelen yeni kelimelere TUREMİŞ KELİME denir
Kelimeler, sonlarına bazı ekler alarak değişik bicimlerde cumlede kullanılırlar
Aldıkları yapım ekleriyle yeni bir anlam kazanan sozcuklerdir
Kok + yapım eki Turemiş Kelime
Kok halindeki sozcuk isim, sıfat, fiil, zamir, zarf olabilir
Ornek: Sucu (isim + yapım eki)
Guzellik (sıfat + yapım eki)
Geliş (fiil + yapım eki)
Benlik (zamir + yapım eki)
Cokluk (zarf + yapım eki)
Bir soruda bircok turemiş kelime verilip farklı olan soruluyorsa, turemiş kelimenin kokune bakılır ve hangi tur kokten turemiş olduğu tespit edilir
Ornek: Geliş Bakış Bilgi Gozcu arasında farklı olan gozcusozcuğudur, cunku diğerleri fiilden, gozcuise isimden turemiştir
Kok ile turemiş sozcuk arasında mutlaka anlam ilişkisi bulunmalıdır Orneğin, sucukkelimesi basit bir kelimedir, cunku su + cuk olamaz, yani suile cukarasında anlam ilişkisi yoktur
Turemiş kelime mutlaka bir adet yapım eki ile oluşmak zorunda değildir Kok kelime birden cok yapım eki alabilir Turemiş sozcuk cekim eki alacaksa, cekim eki yapım ekinden sonra gelir
Ornek: Koş + u + cu + larsozcuğu 2 yapım, 1 cekim eki olmak
Kok YEYE CE uzere toplam 3 ek almıştır
Gor + uş + me + z + mi + y + di + niz
kip eki CE
şahıs eki CE
kip eki CE
kaynaştırma harfi
soru eki CE
KokYE Olum
suzluk
eki
CE
sozcuğu 1 yapım eki, 5 cekim eki almıştır
Not: Dilimize yabancı dillerden gelen sozcukler, geldikleri dilde turemiş de olsalar, basit sozcukler sayılmalıdır
* Faaliyet, televizyon, mesuliyet, fotoğraf
Ancak, bu tur sozcukler Turkce yapım ekleri alıp turemişlerse birer turemiş sozcuk sayılırlar
* Televizyoncu, mesuliyetli, fotoğrafcı
calışkanbalıkcıevlikalemlikormanlıkağaclıkcamlıktuzlukbiberlik
BİRLEŞİK KELİMELER
Dilimizde yeni bir kavramı karşılamak icin yararlandığımız yollardan biri, kelime birleştirmesidir Kelime birleştirmesi yoluyla kurulan sozlere birleşik kelime adı verilir Birleşik kelimeler soz varlığımızda geniş bir yer tutar Birleşik kelime terimi icin bileşik kelime denilmesi yanlıştır
Dilimizde belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış cekimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni bir kavramı karşıladıkları zaman birleşik kelime olurlar: yer cekimi, hanımeli, ses bilgisi; beyaz peynir, acıkgoz, toplu iğne; eli acık, ayak yalın, gunu birlik, sırtı pek; soz etmek, zikretmek, hasta olmak; gelebilmek, yazadurmak, alıvermek; coluk cocuk, cıtcıt, ev bark; baş ustune, gunaydın; sağ ol, ateşkes, kulbastı
BASİT SOZCUKLER:
*Yapım eki almayan sozcuklerdir
*Cekim eki alabilirler
*Kok halinde bulunurlar
Kitap, Ol, Mavi, Kim
Kitabı, Olacak, Maviydi, Kimden
Not: Yabancı dillerden dilimize giren sozcukler, kendi dillerinde ek alsa dahi, dilimizde “basit sozcuk kabul edilir
Selamet, Edebiyat, Nadan, Mesuliyet
Turemiş Kelimeler: Kok veya govde halindeki kelimelere yapım ekleri eklenerek meydan gelen yeni kelimelere TUREMİŞ KELİME denir
Kelimeler, sonlarına bazı ekler alarak değişik bicimlerde cumlede kullanılırlar
Aldıkları yapım ekleriyle yeni bir anlam kazanan sozcuklerdir
Kok + yapım eki Turemiş Kelime
Kok halindeki sozcuk isim, sıfat, fiil, zamir, zarf olabilir
Ornek: Sucu (isim + yapım eki)
Guzellik (sıfat + yapım eki)
Geliş (fiil + yapım eki)
Benlik (zamir + yapım eki)
Cokluk (zarf + yapım eki)
Bir soruda bircok turemiş kelime verilip farklı olan soruluyorsa, turemiş kelimenin kokune bakılır ve hangi tur kokten turemiş olduğu tespit edilir
Ornek: Geliş Bakış Bilgi Gozcu arasında farklı olan gozcusozcuğudur, cunku diğerleri fiilden, gozcuise isimden turemiştir
Kok ile turemiş sozcuk arasında mutlaka anlam ilişkisi bulunmalıdır Orneğin, sucukkelimesi basit bir kelimedir, cunku su + cuk olamaz, yani suile cukarasında anlam ilişkisi yoktur
Turemiş kelime mutlaka bir adet yapım eki ile oluşmak zorunda değildir Kok kelime birden cok yapım eki alabilir Turemiş sozcuk cekim eki alacaksa, cekim eki yapım ekinden sonra gelir
Ornek: Koş + u + cu + larsozcuğu 2 yapım, 1 cekim eki olmak
Kok YEYE CE uzere toplam 3 ek almıştır
Gor + uş + me + z + mi + y + di + niz
kip eki CE
şahıs eki CE
kip eki CE
kaynaştırma harfi
soru eki CE
KokYE Olum
suzluk
eki
CE
sozcuğu 1 yapım eki, 5 cekim eki almıştır
Not: Dilimize yabancı dillerden gelen sozcukler, geldikleri dilde turemiş de olsalar, basit sozcukler sayılmalıdır
* Faaliyet, televizyon, mesuliyet, fotoğraf
Ancak, bu tur sozcukler Turkce yapım ekleri alıp turemişlerse birer turemiş sozcuk sayılırlar
* Televizyoncu, mesuliyetli, fotoğrafcı
calışkanbalıkcıevlikalemlikormanlıkağaclıkcamlıktuzlukbiberlik
BİRLEŞİK KELİMELER
Dilimizde yeni bir kavramı karşılamak icin yararlandığımız yollardan biri, kelime birleştirmesidir Kelime birleştirmesi yoluyla kurulan sozlere birleşik kelime adı verilir Birleşik kelimeler soz varlığımızda geniş bir yer tutar Birleşik kelime terimi icin bileşik kelime denilmesi yanlıştır
Dilimizde belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış cekimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni bir kavramı karşıladıkları zaman birleşik kelime olurlar: yer cekimi, hanımeli, ses bilgisi; beyaz peynir, acıkgoz, toplu iğne; eli acık, ayak yalın, gunu birlik, sırtı pek; soz etmek, zikretmek, hasta olmak; gelebilmek, yazadurmak, alıvermek; coluk cocuk, cıtcıt, ev bark; baş ustune, gunaydın; sağ ol, ateşkes, kulbastı
