Cocuk hakları hakkında ayrıntılı bilgi
Cocuk hakları, kanunen veya ahlaki olarak dunya uzerindeki tum cocukların doğuştan sahip olduğu, eğitim, sağlık, barınma; fiziksel, psikolojik veya cinsel somuruye karşı korunma gibi haklarının hepsini birden tanımlamakta kullanılan evrensel kavramdır
Cocuk hakları, insan hakları kavramının icinde ele alınması gereken bir konudur Bugun, dunyanın bircok yerinde varolan insan hakları ihlalleri, cocuk boyutunda daha geniş kapsamlı ve buyuyerek, mudahale edilmesi daha zor bir şekilde yer almaktadır Uluslararası Af Orgutu'nun belirttiğine gore; az gelişmiş ve gelişmekte olan ulkelerde, emek somurusu, pornografi, şiddet, yasadışılık gibi olumsuz etkenlerin dahilinde, cocuk hakları ihlalleri daha buyuk boyutlarda olmaktadır
Cocukların erişkinlerden farklı fiziksel, fizyolojik, davranış ve psikolojik ozellikleri olduğu, surekli buyume ve gelişme gosterdiği bilincinin yerleşmesi, cocukların bakımının bir toplum sorunu olduğu ve bilimsel yaklaşımlarla herkesin bu sorumluluğu yuklenmesi gerektiği duşuncesi, Cenevre Cocuk Hakları Bildirisi ile şekillenmiştir Gunumuzde cocuk hakları ile ilgili olan uluslararası belge 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ve 193 ulke tarafından onaylanmış olan Birleşmiş Milletler Cocuk Haklarına Dair SozleşmedirKonu başlıkları gizle
1 Tarihce
2 Temel cocuk hakları
21 Sağlıklı yaşam hakkı
22 *EĞİTİM HAKKI*
23 Diğer temel cocuk hakları
3 Şikayet hakkı
4 Cocuk hakları ihlalleri
41 Cocuk işciliği
42 Cocukların yaşama hakkının ihlali
43 Cocuk askerler
Tarihce
10 yaşında bir cocuk işci, New Jersey, 1910, fotoğraf Lewis Hine
Yirminci yuzyılın başlarında cocukların erişkinlerden farklı haklara sahip olduğu, dolayısıyla da bu hakların ayrıca tanınması gerektiği konusunda, değişik ulkelerde farklı hareketler ortaya cıkmaya başlamıştır Leh eğitimci Janusz Korczak'ın 1919 yılında yayımlanan How to Love a Child (Bir Cocuğu Nasıl Sevmeli) adlı kitabında cocuk haklarından sozetmiştir 1917 yılında, Ekim Devriminin ardından Proletkult orgutunun Moskova şubesi bir Cocuk Hakları Bildirgesi uretti1 Ancak cocuk haklarını savunma konusunda ilk etkili girişim 1923 yılında Eglantyne Jebb tarafından taslağı hazırlanan ve 1924 yılında Milletler Cemiyeti tarafından kabul edilen Cenevre Cocuk Hakları Bildirisidir Bu bildirge Birleşmiş Milletler tarafından kuruluşunda kabul edilmiş, 20 Kasım 1959 tarihinde Birleşmiş Milletler Cocuk Hakları Bildirisi olarak guncellenmiş2 ve 20 Kasım 1989 tarihinde daha geniş olan Birleşmiş Milletler Cocuk Haklarına Dair Sozleşme ile değiştirilmiştir Bu sozleşme, BM uyesi ulkelerin ikisi haric tamamı yani 193 ulke tarafından kabul edilmiştir34Amerika Birleşik Devletleri ve Somali haric en fazla sayıda ulke tarafından onaylanan insan hakları belgesidir5 Birleşmiş Milletler'in 1940'larda kuruluşundan bu yana cocuk hakları hareketi dunya uzerinde her zaman ilgi gormuştur 20 Kasım gunu gunumuzde Evrensel Cocuk Gunu (Universal Children's Day) veya Cocuk Hakları Gunu olarak kabul edilmiştir Bunun dışında ceşitli ulkelerde farklı gunlerde cocuk gunu kutlanmaktadır
Turkiye'de 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Cocuk Bayramı ilk olarak Nisan 1929 kutlanmaya başlandı ve bu tarihte orgutlenen 4 bin cocuk ilk kez TBMM'den haklarını talep etti 6 İlk olarak 1924'te cocukların korunmasına yonelik calışma yururluluğe girmiştir
Temel cocuk hakları
Batı Şeria duvarının onunde duran İsrailli bir asker ve ona bakan Filistinli cocuk (2004)
Sağlıklı yaşam hakkı
Birleşmiş Milletler Cocuk Haklarına Dair Sozleşme'nin cok sayıda maddesi cocukların sağlıklı bir yaşam surdurmelerini desteklemektedir Sozleşme'nin 6 maddesine gore her cocuk esas olarak yaşama hakkına sahiptir7 İlaveten, 24 madde gereğince her cocuk ulaşılabilir en yuksek sağlık standartlarından yararlanabilmelidir; gerekli tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanabilmelidir8 İhmal edilen, terkedilen, istismara uğrayan ya da işkenceye tabi tutulan cocukların iyileştirilmesi ve yeniden topluma kazandırmasından devletler sorumludur9
*EĞİTİM HAKKI*
Eğitim hakkı, cocukların en onemli haklarından biridir Unicef'in 1999 tarihli raporunda da belirttiği gibi okumayazma bilmeme cok ciddi sorunlara neden olmaktadır Anne ve cocuk olumlerinin onde gelen etkenlerinden biri, annenin eğitim duzeyinin duşukluğu veya okumayazma bilmemesidir Kız cocuklarının okullaşma oranındaki 10 puanlık bir artış sonunda bebek olum hızı binde 41 azalmaktadırkaynak belirtilmeli Şu halde cocuğun en temel hakkı olan yaşama hakkı ile eğitim hakkı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır
Yaşama hakkının yanı sıra, cocuğun bedensel, zihinsel, duygusal sosyal ve ahlak gelişimi icin eğitime gereksinimi vardır İnsanın doğuştan getirdiği yeteneklerini geliştiren en onemli arac eğitimdir Eğitimsizlik sonucu ortaya cıkan sorunlar şunlardır:
İnsanlar uretken bicimde calışamazlar
Sağlıklarına ozen gosteremezler
Kendilerini ve ailelerini gereği gibi koruyamazlar
Kulturel acıdan zengin bir yaşam surduremezler
Kız cocukların da gereksinlerimini karşılayacak ve kendilerine yaşam becerisi kazandıracak nitelikli eğitim gormeye hakkı vardır Oysa tum Dunya'da okula gitmeyen 611 yaşlarındaki 130 milyon cocuğun 73 milyonunu kız cocukları oluşturmaktadırkaynak belirtilmeli Kız cocukların eğitiminin onemi 1990'lar boyunca her fırsatta vurgulanmıştır Bu konu, 1990 yılında 155 ulke tarafından onaylanan Herkes İcin Eğitim Dunya Bildirgesinde geniş olarak yer almıştırBu bildirgede En acil oncelik, kızlarla kadınların eğitime erişbilirliğini sağlamak, bu eğitimin niteliğini yukseltmek ve cinsiyete dayalı her turlu yargı yok edilmelidirkaynak belirtilmeli denmektedir
Diğer temel cocuk hakları
Sozleşmeye gore, her cocuğun, temel yaşam hakkının yanında, nufus kutuğune kaydolma, isim, vatandaşlık ve mumkun olduğu olcude annebabasını bilme ve onlar tarafından bakılma hakkı vardır Buna paralel olarak, taraf devletlerin, cocuğun kimliği, tabiiyeti, isim ve aile bağları dahil olmak uzere her turlu koruma hakkına saygı gosterme ve bu konularda yasa dışı mudahalelerde bulunmama yukumluluğu bulunur
Şikayet hakkı
İsvec, Finlandiya ve Ukrayna başta olmak uzere pek cok ulke, cocuk haklarını korumaya yonelik şikayet merciileri oluşturmuştur Cocuk hakları ihlallerinin değerlendirilmesine yonelik ilk şikayet mercii, 1981 yılında Barneombudet adı altında Norvec'te kuruldu10 Başlıca gorevleri arasında tehlike altında olan cocukların guvenliğini sağlamak, cocukların toplum icinde soz sahibi olmalarını teşvik etmek ve eğitim, sağlık, kultur gibi konuları esas alarak cocukların icinde yetiştikleri koşulları denetlemek olan ombudsman,11 yasalar cercevesinde bağımsız ve tarafsız10 olarak hareket etmektedir Ukrayna, dunyada cocukları bu merciiye atayan ilk ulkedir 2005 yılı sonlarında goreve başlayan Ivan Cherevko ve Julia Kruk, bu ulkede hizmet veren ilk cocuk hakları ombudsmanları olmuştur
Cocuk hakları ihlalleriHaklar teorileri
Babalık hakları
Bireysel haklar
Cocuk hakları
Devredilemez haklar
Doğal haklar
Erkek hakları
Eşcinsel hakları
Genclik hakları
Grup hakları
Hayvan hakları
İnsan hakları
İşci hakları
Kadın hakları
Kolektif haklar
Negatif ve pozitif
Sivil haklar
Sosyal haklar
Yasal haklar
Cocuk işciliği
Birleşmiş Milletler Cocuk Hakları Bildirisi'nin 9 maddesi, cocukların her turlu istismar, ihmal ve somuruye karşı korunmasını ve hicbir şekilde ticaret konusu olmamasını beyan etmektedir Ayrıca, cocukların uygun bir asgari yaştan once calıştırılmamasını; sağlığını ve eğitimini tehlikeye sokacak; fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişmesini engelleyecek bir işe girmeye zorlanmamasını gerektirmektedir
Uluslararası Calışma Orgutu'nun verilerine gore dunya genelinde 200 milyondan fazla cocuk işci bulunuyor12 Bu ulkelerin başında Hindistan geliyor Cocuk işciler icin en tehlikeli sektorler arasında tarım, inşaat ve madencilik yer alıyor Uluslararası Calışma Orgutu, yaşları 5 ila 14 olan 132 milyon cocuğun tarım sektorunde calışmaya zorlandığına ve bu nedenle eğitim ve sağlık olanaklarından yoksun kaldığına dikkat cekiyor12 Ayrıca cocukların mafya ve cetelerin elinde; zorla gasp ve yankesicilik suclarına yonlendirilmesi, duygusal istismarı goz onunde bulundurarak dilenciliğe teşvik ettirilmeleri verilecek orneklerden bazılarıdır
Cocukların yaşama hakkının ihlali
2003 ’ten bu yana, cocukken işledikleri suclar nedeniyle Cin, İran ve ABD ’de altı kişi idam edildi Pakistan, Filipinler ve Sudan ’da da cocuk suclular infazı bekliyor İran'da halen cocuk idamları surmektedir13 Uluslararası Af Orgutu yetkilileri, Bir dizi insan hakları ihlalinden kurtulan kacırılmış kadınlar ve kız cocuklar, kacakcıların ellerinde ikinci bir dizi ihlale maruz kalmaktalar Bundan da kurtulmayı başarsalar bile bu kez de, coğu zaman ucuncu bir dizi ihlale maruz kalmaktalar acıklamasını yapmışlardır
Savaş milyonlarca cocuk icin gundelik hayatın bir parcasıdır Bazıları başka bir yaşam tarzı tanımamış, bazılarının dunyası da savaşların ortaya cıkışıyla alt ust olmuştur Bu etkilerin sonucunda sayısız cocuk olmuş, bir coğu da sakat veya oksuz kalmıştır Bircokları ac kalmış veya aclıktan olmuştur Milyonlarcası sevdiklerinden ayrılarak multeci ya da yerindenyurdundan edilmiş olarak, yollara dokulmeye zorlanmıştır Coğu; şiddet, korku ve zorluk dolu ortamda travma icinde yaşamaktadır
Binlerce cocuk cinayetlerde rol oynamaktadır Eğitim hakkından yoksun kalan cocukların, topluma genel olumsuz etkisinin yanısıra, suca eğilimli bireyler olma oranı yuksektir Coğu guvenlik gucleri ve silahlı muhalif gucler tarafından işe alınmış, diğerleri ise başka secenekleri olmadığını duşunduklerinden gonullu olmuşlardır Deneyimsiz, korkusuz oluşları ve ozellikle zor gorevlerde kullanılmaları dolayısıyla cocuk askerler arasındaki olu ve yaralı oranı cok yuksektir
Barış işaretini gosteren Iraklı cocuklar (2003)
Kuzey Afrika ulkelerinde, aclık, salgın hastalıklar ve susuzluk nedeniyle olenlerin başında cocuklar gelmektedir
Yine UNICEF'in hazırladığı bir rapora gore cocuk olumleri yapılan calışmalar sonucan giderek azalmaktadır Buna gore dunyada 5 yaşından kucuk olen cocukların sayısı 2006 ’da, yılda 10 milyon barajının altına inerek 9,7 milyona duştu Rapora gore Fas, Vietnam ve Dominik Cumhuriyeti ’nde 5 yaşından kucuk cocukların olum oranının ucte birin uzerinde, Madagaskar ’da yuzde 41, Sao Tome ve Principe Demokratik Cumhuriyeti ’ndeyse yuzde 48 azaldı Butun bu gelişmelere rağmen Orta ve Batı Afrika ’nınsa cocuk olumlerinin en fazla gorulduğu bolgeler olmaya devam etmektedir 14BM Nufus Fonu'na gore Afrika kıtasında 5 yaşın altındaki her 1000 cocuktan 155 ’inin olduğu belirtilirken bu cocukların buyuk coğunluğu kızamık, tetanos ve cocuk felci gibi, aşısı olan hastalıklar yuzunden oluyor
Turkiye'de bazı kulturel anlayışların benimsediği tore kavramlarından oturu, cocuklar tore kurbanı olmaktadır Ayrıca ailelerin cocukları arasında kızerkek ayrımı yapması, cocuk hakları ihlallerine verilebilecek orneklerden birisidir Kız cocukların okutulmaması, onların başlık parası adı verilen ucret karşılığında evlendirilmesi, cocuk hakları ihlallerine carpıcı bir ornektir
Cocuk askerler
Ana madde: Cocukların askeri kullanımı
10 yaşında bir Cinli cocuk asker (1944)
Birleşmiş Milletler Cocuklara Yardım Fonu'nun belirlediği verilere gore, 2006 yılı icinde yaklaşık 250 bin cocuk silahlı catışmalara sokuldu ya da bu amacla silahlı gruplara dahil edildi16 Cocukların asker olarak savaş alanlarında kullanılması Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından savaş sucu olarak tanımlanıyor16 Buna rağmen Burma, Burundi, Fildişi Sahili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Somali, Sudan, Cad, Filipinler, Kolombiya, Nepal, Sri Lanka, Uganda, Afganistan, Angola, GineBissau, Liberya, Mozambik, Ruanda ve Sierra Leone gibi ulkelerde cocuklar asker olarak kullanılmaya devam ediyor
Hamburg Universitesi'nin gercekleştirdiği bir araştırmaya gore cocuklar dovulen, vurulan ve tecavuze uğrayan insanların şiddet sahnelerine tanık olup savaşmaya ve adam oldurmeye teşvik ediliyorlar Bu araştırmada yer alan 169 cocuk ve gencin yaklaşık ucte birinin travma sonrasında gelen stres bozukluğu ile yaşadıkları tespit edildi
Cocuk hakları, kanunen veya ahlaki olarak dunya uzerindeki tum cocukların doğuştan sahip olduğu, eğitim, sağlık, barınma; fiziksel, psikolojik veya cinsel somuruye karşı korunma gibi haklarının hepsini birden tanımlamakta kullanılan evrensel kavramdır
Cocuk hakları, insan hakları kavramının icinde ele alınması gereken bir konudur Bugun, dunyanın bircok yerinde varolan insan hakları ihlalleri, cocuk boyutunda daha geniş kapsamlı ve buyuyerek, mudahale edilmesi daha zor bir şekilde yer almaktadır Uluslararası Af Orgutu'nun belirttiğine gore; az gelişmiş ve gelişmekte olan ulkelerde, emek somurusu, pornografi, şiddet, yasadışılık gibi olumsuz etkenlerin dahilinde, cocuk hakları ihlalleri daha buyuk boyutlarda olmaktadır
Cocukların erişkinlerden farklı fiziksel, fizyolojik, davranış ve psikolojik ozellikleri olduğu, surekli buyume ve gelişme gosterdiği bilincinin yerleşmesi, cocukların bakımının bir toplum sorunu olduğu ve bilimsel yaklaşımlarla herkesin bu sorumluluğu yuklenmesi gerektiği duşuncesi, Cenevre Cocuk Hakları Bildirisi ile şekillenmiştir Gunumuzde cocuk hakları ile ilgili olan uluslararası belge 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ve 193 ulke tarafından onaylanmış olan Birleşmiş Milletler Cocuk Haklarına Dair SozleşmedirKonu başlıkları gizle
1 Tarihce
2 Temel cocuk hakları
21 Sağlıklı yaşam hakkı
22 *EĞİTİM HAKKI*
23 Diğer temel cocuk hakları
3 Şikayet hakkı
4 Cocuk hakları ihlalleri
41 Cocuk işciliği
42 Cocukların yaşama hakkının ihlali
43 Cocuk askerler
Tarihce
10 yaşında bir cocuk işci, New Jersey, 1910, fotoğraf Lewis Hine
Yirminci yuzyılın başlarında cocukların erişkinlerden farklı haklara sahip olduğu, dolayısıyla da bu hakların ayrıca tanınması gerektiği konusunda, değişik ulkelerde farklı hareketler ortaya cıkmaya başlamıştır Leh eğitimci Janusz Korczak'ın 1919 yılında yayımlanan How to Love a Child (Bir Cocuğu Nasıl Sevmeli) adlı kitabında cocuk haklarından sozetmiştir 1917 yılında, Ekim Devriminin ardından Proletkult orgutunun Moskova şubesi bir Cocuk Hakları Bildirgesi uretti1 Ancak cocuk haklarını savunma konusunda ilk etkili girişim 1923 yılında Eglantyne Jebb tarafından taslağı hazırlanan ve 1924 yılında Milletler Cemiyeti tarafından kabul edilen Cenevre Cocuk Hakları Bildirisidir Bu bildirge Birleşmiş Milletler tarafından kuruluşunda kabul edilmiş, 20 Kasım 1959 tarihinde Birleşmiş Milletler Cocuk Hakları Bildirisi olarak guncellenmiş2 ve 20 Kasım 1989 tarihinde daha geniş olan Birleşmiş Milletler Cocuk Haklarına Dair Sozleşme ile değiştirilmiştir Bu sozleşme, BM uyesi ulkelerin ikisi haric tamamı yani 193 ulke tarafından kabul edilmiştir34Amerika Birleşik Devletleri ve Somali haric en fazla sayıda ulke tarafından onaylanan insan hakları belgesidir5 Birleşmiş Milletler'in 1940'larda kuruluşundan bu yana cocuk hakları hareketi dunya uzerinde her zaman ilgi gormuştur 20 Kasım gunu gunumuzde Evrensel Cocuk Gunu (Universal Children's Day) veya Cocuk Hakları Gunu olarak kabul edilmiştir Bunun dışında ceşitli ulkelerde farklı gunlerde cocuk gunu kutlanmaktadır
Turkiye'de 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Cocuk Bayramı ilk olarak Nisan 1929 kutlanmaya başlandı ve bu tarihte orgutlenen 4 bin cocuk ilk kez TBMM'den haklarını talep etti 6 İlk olarak 1924'te cocukların korunmasına yonelik calışma yururluluğe girmiştir
Temel cocuk hakları
Batı Şeria duvarının onunde duran İsrailli bir asker ve ona bakan Filistinli cocuk (2004)
Sağlıklı yaşam hakkı
Birleşmiş Milletler Cocuk Haklarına Dair Sozleşme'nin cok sayıda maddesi cocukların sağlıklı bir yaşam surdurmelerini desteklemektedir Sozleşme'nin 6 maddesine gore her cocuk esas olarak yaşama hakkına sahiptir7 İlaveten, 24 madde gereğince her cocuk ulaşılabilir en yuksek sağlık standartlarından yararlanabilmelidir; gerekli tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanabilmelidir8 İhmal edilen, terkedilen, istismara uğrayan ya da işkenceye tabi tutulan cocukların iyileştirilmesi ve yeniden topluma kazandırmasından devletler sorumludur9
*EĞİTİM HAKKI*
Eğitim hakkı, cocukların en onemli haklarından biridir Unicef'in 1999 tarihli raporunda da belirttiği gibi okumayazma bilmeme cok ciddi sorunlara neden olmaktadır Anne ve cocuk olumlerinin onde gelen etkenlerinden biri, annenin eğitim duzeyinin duşukluğu veya okumayazma bilmemesidir Kız cocuklarının okullaşma oranındaki 10 puanlık bir artış sonunda bebek olum hızı binde 41 azalmaktadırkaynak belirtilmeli Şu halde cocuğun en temel hakkı olan yaşama hakkı ile eğitim hakkı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır
Yaşama hakkının yanı sıra, cocuğun bedensel, zihinsel, duygusal sosyal ve ahlak gelişimi icin eğitime gereksinimi vardır İnsanın doğuştan getirdiği yeteneklerini geliştiren en onemli arac eğitimdir Eğitimsizlik sonucu ortaya cıkan sorunlar şunlardır:
İnsanlar uretken bicimde calışamazlar
Sağlıklarına ozen gosteremezler
Kendilerini ve ailelerini gereği gibi koruyamazlar
Kulturel acıdan zengin bir yaşam surduremezler
Kız cocukların da gereksinlerimini karşılayacak ve kendilerine yaşam becerisi kazandıracak nitelikli eğitim gormeye hakkı vardır Oysa tum Dunya'da okula gitmeyen 611 yaşlarındaki 130 milyon cocuğun 73 milyonunu kız cocukları oluşturmaktadırkaynak belirtilmeli Kız cocukların eğitiminin onemi 1990'lar boyunca her fırsatta vurgulanmıştır Bu konu, 1990 yılında 155 ulke tarafından onaylanan Herkes İcin Eğitim Dunya Bildirgesinde geniş olarak yer almıştırBu bildirgede En acil oncelik, kızlarla kadınların eğitime erişbilirliğini sağlamak, bu eğitimin niteliğini yukseltmek ve cinsiyete dayalı her turlu yargı yok edilmelidirkaynak belirtilmeli denmektedir
Diğer temel cocuk hakları
Sozleşmeye gore, her cocuğun, temel yaşam hakkının yanında, nufus kutuğune kaydolma, isim, vatandaşlık ve mumkun olduğu olcude annebabasını bilme ve onlar tarafından bakılma hakkı vardır Buna paralel olarak, taraf devletlerin, cocuğun kimliği, tabiiyeti, isim ve aile bağları dahil olmak uzere her turlu koruma hakkına saygı gosterme ve bu konularda yasa dışı mudahalelerde bulunmama yukumluluğu bulunur
Şikayet hakkı
İsvec, Finlandiya ve Ukrayna başta olmak uzere pek cok ulke, cocuk haklarını korumaya yonelik şikayet merciileri oluşturmuştur Cocuk hakları ihlallerinin değerlendirilmesine yonelik ilk şikayet mercii, 1981 yılında Barneombudet adı altında Norvec'te kuruldu10 Başlıca gorevleri arasında tehlike altında olan cocukların guvenliğini sağlamak, cocukların toplum icinde soz sahibi olmalarını teşvik etmek ve eğitim, sağlık, kultur gibi konuları esas alarak cocukların icinde yetiştikleri koşulları denetlemek olan ombudsman,11 yasalar cercevesinde bağımsız ve tarafsız10 olarak hareket etmektedir Ukrayna, dunyada cocukları bu merciiye atayan ilk ulkedir 2005 yılı sonlarında goreve başlayan Ivan Cherevko ve Julia Kruk, bu ulkede hizmet veren ilk cocuk hakları ombudsmanları olmuştur
Cocuk hakları ihlalleriHaklar teorileri
Babalık hakları
Bireysel haklar
Cocuk hakları
Devredilemez haklar
Doğal haklar
Erkek hakları
Eşcinsel hakları
Genclik hakları
Grup hakları
Hayvan hakları
İnsan hakları
İşci hakları
Kadın hakları
Kolektif haklar
Negatif ve pozitif
Sivil haklar
Sosyal haklar
Yasal haklar
Cocuk işciliği
Birleşmiş Milletler Cocuk Hakları Bildirisi'nin 9 maddesi, cocukların her turlu istismar, ihmal ve somuruye karşı korunmasını ve hicbir şekilde ticaret konusu olmamasını beyan etmektedir Ayrıca, cocukların uygun bir asgari yaştan once calıştırılmamasını; sağlığını ve eğitimini tehlikeye sokacak; fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişmesini engelleyecek bir işe girmeye zorlanmamasını gerektirmektedir
Uluslararası Calışma Orgutu'nun verilerine gore dunya genelinde 200 milyondan fazla cocuk işci bulunuyor12 Bu ulkelerin başında Hindistan geliyor Cocuk işciler icin en tehlikeli sektorler arasında tarım, inşaat ve madencilik yer alıyor Uluslararası Calışma Orgutu, yaşları 5 ila 14 olan 132 milyon cocuğun tarım sektorunde calışmaya zorlandığına ve bu nedenle eğitim ve sağlık olanaklarından yoksun kaldığına dikkat cekiyor12 Ayrıca cocukların mafya ve cetelerin elinde; zorla gasp ve yankesicilik suclarına yonlendirilmesi, duygusal istismarı goz onunde bulundurarak dilenciliğe teşvik ettirilmeleri verilecek orneklerden bazılarıdır
Cocukların yaşama hakkının ihlali
2003 ’ten bu yana, cocukken işledikleri suclar nedeniyle Cin, İran ve ABD ’de altı kişi idam edildi Pakistan, Filipinler ve Sudan ’da da cocuk suclular infazı bekliyor İran'da halen cocuk idamları surmektedir13 Uluslararası Af Orgutu yetkilileri, Bir dizi insan hakları ihlalinden kurtulan kacırılmış kadınlar ve kız cocuklar, kacakcıların ellerinde ikinci bir dizi ihlale maruz kalmaktalar Bundan da kurtulmayı başarsalar bile bu kez de, coğu zaman ucuncu bir dizi ihlale maruz kalmaktalar acıklamasını yapmışlardır
Savaş milyonlarca cocuk icin gundelik hayatın bir parcasıdır Bazıları başka bir yaşam tarzı tanımamış, bazılarının dunyası da savaşların ortaya cıkışıyla alt ust olmuştur Bu etkilerin sonucunda sayısız cocuk olmuş, bir coğu da sakat veya oksuz kalmıştır Bircokları ac kalmış veya aclıktan olmuştur Milyonlarcası sevdiklerinden ayrılarak multeci ya da yerindenyurdundan edilmiş olarak, yollara dokulmeye zorlanmıştır Coğu; şiddet, korku ve zorluk dolu ortamda travma icinde yaşamaktadır
Binlerce cocuk cinayetlerde rol oynamaktadır Eğitim hakkından yoksun kalan cocukların, topluma genel olumsuz etkisinin yanısıra, suca eğilimli bireyler olma oranı yuksektir Coğu guvenlik gucleri ve silahlı muhalif gucler tarafından işe alınmış, diğerleri ise başka secenekleri olmadığını duşunduklerinden gonullu olmuşlardır Deneyimsiz, korkusuz oluşları ve ozellikle zor gorevlerde kullanılmaları dolayısıyla cocuk askerler arasındaki olu ve yaralı oranı cok yuksektir
Barış işaretini gosteren Iraklı cocuklar (2003)
Kuzey Afrika ulkelerinde, aclık, salgın hastalıklar ve susuzluk nedeniyle olenlerin başında cocuklar gelmektedir
Yine UNICEF'in hazırladığı bir rapora gore cocuk olumleri yapılan calışmalar sonucan giderek azalmaktadır Buna gore dunyada 5 yaşından kucuk olen cocukların sayısı 2006 ’da, yılda 10 milyon barajının altına inerek 9,7 milyona duştu Rapora gore Fas, Vietnam ve Dominik Cumhuriyeti ’nde 5 yaşından kucuk cocukların olum oranının ucte birin uzerinde, Madagaskar ’da yuzde 41, Sao Tome ve Principe Demokratik Cumhuriyeti ’ndeyse yuzde 48 azaldı Butun bu gelişmelere rağmen Orta ve Batı Afrika ’nınsa cocuk olumlerinin en fazla gorulduğu bolgeler olmaya devam etmektedir 14BM Nufus Fonu'na gore Afrika kıtasında 5 yaşın altındaki her 1000 cocuktan 155 ’inin olduğu belirtilirken bu cocukların buyuk coğunluğu kızamık, tetanos ve cocuk felci gibi, aşısı olan hastalıklar yuzunden oluyor
Turkiye'de bazı kulturel anlayışların benimsediği tore kavramlarından oturu, cocuklar tore kurbanı olmaktadır Ayrıca ailelerin cocukları arasında kızerkek ayrımı yapması, cocuk hakları ihlallerine verilebilecek orneklerden birisidir Kız cocukların okutulmaması, onların başlık parası adı verilen ucret karşılığında evlendirilmesi, cocuk hakları ihlallerine carpıcı bir ornektir
Cocuk askerler
Ana madde: Cocukların askeri kullanımı
10 yaşında bir Cinli cocuk asker (1944)
Birleşmiş Milletler Cocuklara Yardım Fonu'nun belirlediği verilere gore, 2006 yılı icinde yaklaşık 250 bin cocuk silahlı catışmalara sokuldu ya da bu amacla silahlı gruplara dahil edildi16 Cocukların asker olarak savaş alanlarında kullanılması Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından savaş sucu olarak tanımlanıyor16 Buna rağmen Burma, Burundi, Fildişi Sahili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Somali, Sudan, Cad, Filipinler, Kolombiya, Nepal, Sri Lanka, Uganda, Afganistan, Angola, GineBissau, Liberya, Mozambik, Ruanda ve Sierra Leone gibi ulkelerde cocuklar asker olarak kullanılmaya devam ediyor
Hamburg Universitesi'nin gercekleştirdiği bir araştırmaya gore cocuklar dovulen, vurulan ve tecavuze uğrayan insanların şiddet sahnelerine tanık olup savaşmaya ve adam oldurmeye teşvik ediliyorlar Bu araştırmada yer alan 169 cocuk ve gencin yaklaşık ucte birinin travma sonrasında gelen stres bozukluğu ile yaşadıkları tespit edildi
