Merhaba, ‘hocam çocuğumda disleksi olabilir mi?’ ‘ hocam ben de disleksi var mıdır?’ ‘çocuğumun disleksi olmasında benim kabahatim var mı?’ ‘sizce çocuğum akranlarına yetişebilecek mi?’ ‘aslında çok zeki lakin ne oluyor anlamıyorum’ ‘ bu durumla nasıl baş edeceğiz?’ ‘zekasında mı bir sorun var sanki?’ üzere birçok soruyla karşılaşıyorum. Ebeveynler haklı olarak telaşlı olarak geliyor ve başları çok karışık olabiliyor. Arkadaş ortamından, toplumsal etraftan, okuldan gelen şikayetlerde bunların üzerine eklenince kendilerini çıkmazda ve çaresiz hissedebiliyorlar. Şöyle belirteyim , biz yetişkin olarak bu durum karşısında bu kadar çaresiz hissederken çocuklarımızın durumunu anlamak, onların nasıl zorlandığını fark etmek çok lakin çok değerlidir.
Evet , çocuğumuz fizikî olarak büyürken gelişirken birebir vakitte toplumsal, bilişsel ve lisan olarak da gelişimine devam etmektedir. Erken çocukluk devrinde 2 yaş civarı bilhassa çocuğun lisan gelişiminde besbelli ilerlemeler olması gereken devirdir.
Disleksi gelişimi aşağıdaki biçimlerde olabilir:
-Fonolojik Disleksi: Bu biçiminde sesleri çıkarma anlamada sorun daha besbellidir. Sesleri tanıyamama okuma ve anlamayı otomatik olarak olumsuz etkilemektedir.
-Basit ya da yüzeysel Disleksi: Kullanılan sözcükleri tanıma manaya ve yazmada sorun vardır.
-Görsel disleksi: Burada görsel marifetlerde ki probleme bağlı olarak okuma anlamada sorun vardır.Daha çok görme ve nörolojik meseleler ile birliktedir.
-Klasik bilinen Birincil Disleksi: Disleksinin en yaygın tipidir. Beynin sol yarısında fonksiyonellikte meseleler vardır ve en sık karşılaşılan tipi budur. Bu tipi yaşın büyümesi ile ortadan kalkmamaktadır.
-Gelişimsel olarak ortaya çıkan İkincil Disleksi: Bu anne karnından itibaren maruz kalınan aksiliklere bağlı olarak ortaya çıkar ve kurallar düzeltildiğinde çocuğun büyümesi ile azalması mümkündür.
-Travmatik nedenler ile oluşan Disleksi: Yetişkin yahut çocuklarda, travma yahut hastalık nedeniyle beyinde meydana gelen hasara bağlı gelişir.
Disleksi, çeşitli çevresel faktörler, genetik durumlar, zorlayıcı gebelik ve doğum, gelişim süreçlerinde beyin gelişimini olumsuz etkileyen enfeksiyon vs üzere durumlardan da oluşabilir.
Ne nedenle ortaya çıkmış olursa olsun, kişinin hayatını zorladığı ve kesinlikle gerekli dayanakların alınmasının kıymetli olduğunu unutmadan ilgili uzmanlık alanlarına (çocuk tabibi ,çocuk psikiyatrisi,çocuk nörolojisi) başvurulması tahlil için kaidedir.
Disleksi ne vakit fark edilebilir?
Erken çocukluk periyodunda, bilhassa çocuğun lisan gelişiminin süratli olduğu 2 yaş periyodunda fark edilebilir. Lakin disleksinin fark edilmesi, anlaşılması güç olabilir. Bilhassa okul yıllarında daha besbelli olarak sıkıntılar ortaya çıkmaktadır.
OKUL ÖNCESİ BELİRTİLER;
- konuşmada gecikme, harfleri yanlış söylem etme
-kendi ismini söylemede sıkıntılar,
-yaşı seviyesinde verilen komutları anlamada zorlanma,
-ince motor maharetlerde düzgün olmama üzere durumlar olabilir.
Unutulmamalıdır ki! Her geç konuşan çocukta Disleksi olmak durumunda değildir, ve geç konuşmanın farklı fizikî, psikiyatrik nörolojik nedenleri olduğu da unutulmamalıdır. Ailede şayet disleksi, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bireyler var ise yeni gelen bebek için takiplerde bu açıdan değerlendirmelerin yapılması erken teşhis ve tedavi için değerlidir.
OKUL DEVRİNDE Kİ BELİRTİLER;
-Yaşına nazaran okumayı geç öğrenme, yavaş okuma,
-Söyleneni manaya ve kavramada problemler yaşama,
-Konuşurken akıcılıkta sorun, yanlışsız sözleri bulma ve kullanmada problemler,
-Sıralı bilgileri öğrenme de (aylar, günler, taraflar, saat gibi) ve bilgiyi depolamada zorlanmalar,
-İşitsel öğrenmede benzerlerlikler, farklılıklar üzere durumları anlamada zahmetler,
-Oyunları manaya, rol alma, kurallara uymada zorluklar,
-Denge gerektiren (bisiklet, kaykay, paten gibi) durumlarda zorlanma ve bu nedenle kaçınmalar,
-Uzun karmaşık söz ve cümleleri söylemde zorlanma,
-Okuma gerektiren ödevlerden kaçınma , yaparsa da çok uzun müddette tamamlama üzere belirtiler sayılabilir.
Ve bu durum vaktinde gerekli takviyeler alınmadığında yetişkinlik periyodunda de devam edecektir.
-Sesli okuma, okuduğunu aktarmada zorluklar,
-Matematik süreçlerinde sıkıntılar,
-Zamanı planlama ve organize olmada zahmetler,
-Yabancı lisan öğrenme ya da söylemleri yanlışsız yapmakta zorluklar,
-Ezber zorlukları,
-Olayları gerekli halde sözel olarak tabir etmede akıcılık da zahmet çekmeler,
-Esprileri, fıkraları incelikleri anlamada gecikmeler ve bu durumlar toplumsal gelişimi ahengi da besbelli olarak olumsuz etkilemektedir.
Görüldüğü üzere, DİSLEKSİ yalnızca çocukluk periyodunu değil tüm hayatı etkileyen bir durumdur.
DİSLEKSİ DE TEŞHİS SİSTEMLERİ;
Disleksi teşhis edebilecek belli ve tek bir test yoktur, lakin teşhis esnasında bir dizi faktör göz önünde bulundurulur:
-Başvurulan uzman çocuk ve aile ile ilgili ayrıntılı bilgiler almalıdır. Gebelik, doğum, gelişim süreçleri, ailede özellikli durumlar vs üzere,
-Çocuğun gelişim süreçleri, akademik durumu için öğretmen, ebeveyn için çeşitli kıymetlendirme ölçekleri kullanılmaktadır,
-Çocuğun görme,işitme ile ilgili sorunu olup olmadığı kıymetlendirilir gerekli olduğu takdirde,
-Çocuğun gelişim değerlendirmesinde farklı bulgular olursa yaş seviyesine nazaran zeka testleri istenebilir,
-Çocuğun lisan, konuşma, okul çağıysa okuma manaya, dikte yazı ,ince motor hünerleri performans değerlendirmesi olarak yapılabilir.
Öncelikle ,çocuğun öğrenme sürecini etkileyen fizikî gelişimsel, nörolojik bir sorun olmadığı tespit edildikten sonra bu değerlendirmeler yapılmalıdır.
DİSLEKSİ NASIL TEDAVİ EDİLİR;
Disleksinin altında yatan beyin anormalliklerini düzeltmek için bir yol yoktur. Ama bu yanlış işleyişi aktif kullanılır hale getirmek için eğitim takviyeleri vardır. Disleksi ömür uzunluğu süren bir durum olarak belirtilse de yani birçok eğitim takviyesi durumu önemli manada geliştirmekte ve zorlanma alanlarını bariz olarak azaltmaktadır.
DİSLEKSİDE EĞİTİM TEKNİKLERİ;
Disleksi, muhakkak eğitim teknikleri uygulanarak tedavi edilen bir durumdur. Ne kadar erken eğitim dayanağı başlar ise , çocuğun yaşıtları ile ortasında ki açık o kadar az olarak gelişecektir,
-okuma manaya çalışmalar,
-dokunsal, işitsel, görsel öğrenme çalışmaları,
-dikkat artırma çalışmaları,
Bu belirtilen uygulamalar uzman özel eğitimciler tarafından uygulanmaktadır.
Çocuk anaokulu, ilkokul devrinde disleksi için takviyeleri almaya başlar ise ömür içinde daha uyumlu olması açısından yararlı olacaktır. Anlaşılması ne kadar gecikirse , çocuğun yalnızca akademik gelişimi olumsuz etkilenmez . Çocuğun özgüveni, toplumsal gelişimi, bir çok alanda maharet gelişimi, davranış problemleri vs üzere yaşamsal sıkıntılar ile karşılaşmak mümkün olacaktır.
Bilhassa , eğitim takviyelerinin daha geç yaşlarda alınması göreli olarak işe yarasa da, eşlik eden farklı psikiyatrik durumlar (depresyon, davranış meseleleri, telaş bozuklukları gibi) ile de çaba edilmesi durumu daha da zorlaştırmaktadır.
Çocuğunuzda reaksiyonlarda yavaşlık, lisan gelişimi, motor gelişimde zorluklar fark ediyorsanız siz ebeveynler bu gözlemleriniz doğrudur. Etrafınızdaki başka insanların ‘daha küçük’ ‘abartıyorsun’ ‘bizim çocukta böyleydi’ üzere telaffuzlara kulak asmayın lütfen.
Zira erken müdahalede birinci basamak siz ebeveynlersiniz. Çocukla mesken içi yapılacak çalışmalar , toplumsal dayanaklar, motor marifet gelişim çalışmaları sizinle başlamaktadır. Ve unutmayın ki! Üstte belirtilen bulgular gelişimsel gerilik, otistik bulgular, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, üstün potansiyelli çocuklar üzere farklı durumların da habercisi olabilmektedir.
Bu eğitim çalışmalarında, çocuk okul çağında ise öğretmenine de iş düşmektedir. Öğretmenin bahis hakkında bilgilendirilmesi ve okul tarafından verilecek takviyelerin belirlenmesi değerlidir.
Bu tip teşhisler, okul çağında çocukların kaynaştırma halinde ek dersler alması, imtihanların ek vadeli ve durumuna uygun sorular ile yapılması, ders esnasında dikkat toplayıcı uyaranların kullanılması üzere dayanaklar alması gerektiren durumlardır.
Yetişkinlikte DİSLEKSİ devam ederse!
İş hayatında başarılı olma, hayattaki sorumlulukları düzenleme, vakti gerçek kullanma, toplumsal olarak marifetli olma üzere birçok alanda meseleler sizinle birlikte yol almaya devam edecektir.
DİSLEKSİ tanısı almak illa ki başarısız olacağınız manasına gelmez!! Yanlışsız eğitim dayanakları, sizin ferdî gelişiminizde güçlü taraflarınızın belirlenmesi ve o alanların gerekli gelişiminin sağlanması bu zorlukla baş etmenizde değerli rol oynayacaktır.
DİSLEKSİ tanısı bir çocuğa konulduktan sonra, hem ailenin hem de bilhassa çocuğun yaş gelişimine uygun bir lisanla psiko eğitim dediğimiz durumu manaya dayanağı çok lakin çok değerlidir.
Daima dediğim üzere, durumu anlamak, kabullenmek ve hakikat bilgi ile yol kat etmek çocuklarınıza ve kendinize vereceğiniz en büyük ödüldür.
Evet , çocuğumuz fizikî olarak büyürken gelişirken birebir vakitte toplumsal, bilişsel ve lisan olarak da gelişimine devam etmektedir. Erken çocukluk devrinde 2 yaş civarı bilhassa çocuğun lisan gelişiminde besbelli ilerlemeler olması gereken devirdir.
Disleksi gelişimi aşağıdaki biçimlerde olabilir:
-Fonolojik Disleksi: Bu biçiminde sesleri çıkarma anlamada sorun daha besbellidir. Sesleri tanıyamama okuma ve anlamayı otomatik olarak olumsuz etkilemektedir.
-Basit ya da yüzeysel Disleksi: Kullanılan sözcükleri tanıma manaya ve yazmada sorun vardır.
-Görsel disleksi: Burada görsel marifetlerde ki probleme bağlı olarak okuma anlamada sorun vardır.Daha çok görme ve nörolojik meseleler ile birliktedir.
-Klasik bilinen Birincil Disleksi: Disleksinin en yaygın tipidir. Beynin sol yarısında fonksiyonellikte meseleler vardır ve en sık karşılaşılan tipi budur. Bu tipi yaşın büyümesi ile ortadan kalkmamaktadır.
-Gelişimsel olarak ortaya çıkan İkincil Disleksi: Bu anne karnından itibaren maruz kalınan aksiliklere bağlı olarak ortaya çıkar ve kurallar düzeltildiğinde çocuğun büyümesi ile azalması mümkündür.
-Travmatik nedenler ile oluşan Disleksi: Yetişkin yahut çocuklarda, travma yahut hastalık nedeniyle beyinde meydana gelen hasara bağlı gelişir.
Disleksi, çeşitli çevresel faktörler, genetik durumlar, zorlayıcı gebelik ve doğum, gelişim süreçlerinde beyin gelişimini olumsuz etkileyen enfeksiyon vs üzere durumlardan da oluşabilir.
Ne nedenle ortaya çıkmış olursa olsun, kişinin hayatını zorladığı ve kesinlikle gerekli dayanakların alınmasının kıymetli olduğunu unutmadan ilgili uzmanlık alanlarına (çocuk tabibi ,çocuk psikiyatrisi,çocuk nörolojisi) başvurulması tahlil için kaidedir.
Disleksi ne vakit fark edilebilir?
Erken çocukluk periyodunda, bilhassa çocuğun lisan gelişiminin süratli olduğu 2 yaş periyodunda fark edilebilir. Lakin disleksinin fark edilmesi, anlaşılması güç olabilir. Bilhassa okul yıllarında daha besbelli olarak sıkıntılar ortaya çıkmaktadır.
OKUL ÖNCESİ BELİRTİLER;
- konuşmada gecikme, harfleri yanlış söylem etme
-kendi ismini söylemede sıkıntılar,
-yaşı seviyesinde verilen komutları anlamada zorlanma,
-ince motor maharetlerde düzgün olmama üzere durumlar olabilir.
Unutulmamalıdır ki! Her geç konuşan çocukta Disleksi olmak durumunda değildir, ve geç konuşmanın farklı fizikî, psikiyatrik nörolojik nedenleri olduğu da unutulmamalıdır. Ailede şayet disleksi, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bireyler var ise yeni gelen bebek için takiplerde bu açıdan değerlendirmelerin yapılması erken teşhis ve tedavi için değerlidir.
OKUL DEVRİNDE Kİ BELİRTİLER;
-Yaşına nazaran okumayı geç öğrenme, yavaş okuma,
-Söyleneni manaya ve kavramada problemler yaşama,
-Konuşurken akıcılıkta sorun, yanlışsız sözleri bulma ve kullanmada problemler,
-Sıralı bilgileri öğrenme de (aylar, günler, taraflar, saat gibi) ve bilgiyi depolamada zorlanmalar,
-İşitsel öğrenmede benzerlerlikler, farklılıklar üzere durumları anlamada zahmetler,
-Oyunları manaya, rol alma, kurallara uymada zorluklar,
-Denge gerektiren (bisiklet, kaykay, paten gibi) durumlarda zorlanma ve bu nedenle kaçınmalar,
-Uzun karmaşık söz ve cümleleri söylemde zorlanma,
-Okuma gerektiren ödevlerden kaçınma , yaparsa da çok uzun müddette tamamlama üzere belirtiler sayılabilir.
Ve bu durum vaktinde gerekli takviyeler alınmadığında yetişkinlik periyodunda de devam edecektir.
-Sesli okuma, okuduğunu aktarmada zorluklar,
-Matematik süreçlerinde sıkıntılar,
-Zamanı planlama ve organize olmada zahmetler,
-Yabancı lisan öğrenme ya da söylemleri yanlışsız yapmakta zorluklar,
-Ezber zorlukları,
-Olayları gerekli halde sözel olarak tabir etmede akıcılık da zahmet çekmeler,
-Esprileri, fıkraları incelikleri anlamada gecikmeler ve bu durumlar toplumsal gelişimi ahengi da besbelli olarak olumsuz etkilemektedir.
Görüldüğü üzere, DİSLEKSİ yalnızca çocukluk periyodunu değil tüm hayatı etkileyen bir durumdur.
DİSLEKSİ DE TEŞHİS SİSTEMLERİ;
Disleksi teşhis edebilecek belli ve tek bir test yoktur, lakin teşhis esnasında bir dizi faktör göz önünde bulundurulur:
-Başvurulan uzman çocuk ve aile ile ilgili ayrıntılı bilgiler almalıdır. Gebelik, doğum, gelişim süreçleri, ailede özellikli durumlar vs üzere,
-Çocuğun gelişim süreçleri, akademik durumu için öğretmen, ebeveyn için çeşitli kıymetlendirme ölçekleri kullanılmaktadır,
-Çocuğun görme,işitme ile ilgili sorunu olup olmadığı kıymetlendirilir gerekli olduğu takdirde,
-Çocuğun gelişim değerlendirmesinde farklı bulgular olursa yaş seviyesine nazaran zeka testleri istenebilir,
-Çocuğun lisan, konuşma, okul çağıysa okuma manaya, dikte yazı ,ince motor hünerleri performans değerlendirmesi olarak yapılabilir.
Öncelikle ,çocuğun öğrenme sürecini etkileyen fizikî gelişimsel, nörolojik bir sorun olmadığı tespit edildikten sonra bu değerlendirmeler yapılmalıdır.
DİSLEKSİ NASIL TEDAVİ EDİLİR;
Disleksinin altında yatan beyin anormalliklerini düzeltmek için bir yol yoktur. Ama bu yanlış işleyişi aktif kullanılır hale getirmek için eğitim takviyeleri vardır. Disleksi ömür uzunluğu süren bir durum olarak belirtilse de yani birçok eğitim takviyesi durumu önemli manada geliştirmekte ve zorlanma alanlarını bariz olarak azaltmaktadır.
DİSLEKSİDE EĞİTİM TEKNİKLERİ;
Disleksi, muhakkak eğitim teknikleri uygulanarak tedavi edilen bir durumdur. Ne kadar erken eğitim dayanağı başlar ise , çocuğun yaşıtları ile ortasında ki açık o kadar az olarak gelişecektir,
-okuma manaya çalışmalar,
-dokunsal, işitsel, görsel öğrenme çalışmaları,
-dikkat artırma çalışmaları,
Bu belirtilen uygulamalar uzman özel eğitimciler tarafından uygulanmaktadır.
Çocuk anaokulu, ilkokul devrinde disleksi için takviyeleri almaya başlar ise ömür içinde daha uyumlu olması açısından yararlı olacaktır. Anlaşılması ne kadar gecikirse , çocuğun yalnızca akademik gelişimi olumsuz etkilenmez . Çocuğun özgüveni, toplumsal gelişimi, bir çok alanda maharet gelişimi, davranış problemleri vs üzere yaşamsal sıkıntılar ile karşılaşmak mümkün olacaktır.
Bilhassa , eğitim takviyelerinin daha geç yaşlarda alınması göreli olarak işe yarasa da, eşlik eden farklı psikiyatrik durumlar (depresyon, davranış meseleleri, telaş bozuklukları gibi) ile de çaba edilmesi durumu daha da zorlaştırmaktadır.
Çocuğunuzda reaksiyonlarda yavaşlık, lisan gelişimi, motor gelişimde zorluklar fark ediyorsanız siz ebeveynler bu gözlemleriniz doğrudur. Etrafınızdaki başka insanların ‘daha küçük’ ‘abartıyorsun’ ‘bizim çocukta böyleydi’ üzere telaffuzlara kulak asmayın lütfen.
Zira erken müdahalede birinci basamak siz ebeveynlersiniz. Çocukla mesken içi yapılacak çalışmalar , toplumsal dayanaklar, motor marifet gelişim çalışmaları sizinle başlamaktadır. Ve unutmayın ki! Üstte belirtilen bulgular gelişimsel gerilik, otistik bulgular, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, üstün potansiyelli çocuklar üzere farklı durumların da habercisi olabilmektedir.
Bu eğitim çalışmalarında, çocuk okul çağında ise öğretmenine de iş düşmektedir. Öğretmenin bahis hakkında bilgilendirilmesi ve okul tarafından verilecek takviyelerin belirlenmesi değerlidir.
Bu tip teşhisler, okul çağında çocukların kaynaştırma halinde ek dersler alması, imtihanların ek vadeli ve durumuna uygun sorular ile yapılması, ders esnasında dikkat toplayıcı uyaranların kullanılması üzere dayanaklar alması gerektiren durumlardır.
Yetişkinlikte DİSLEKSİ devam ederse!
İş hayatında başarılı olma, hayattaki sorumlulukları düzenleme, vakti gerçek kullanma, toplumsal olarak marifetli olma üzere birçok alanda meseleler sizinle birlikte yol almaya devam edecektir.
DİSLEKSİ tanısı almak illa ki başarısız olacağınız manasına gelmez!! Yanlışsız eğitim dayanakları, sizin ferdî gelişiminizde güçlü taraflarınızın belirlenmesi ve o alanların gerekli gelişiminin sağlanması bu zorlukla baş etmenizde değerli rol oynayacaktır.
DİSLEKSİ tanısı bir çocuğa konulduktan sonra, hem ailenin hem de bilhassa çocuğun yaş gelişimine uygun bir lisanla psiko eğitim dediğimiz durumu manaya dayanağı çok lakin çok değerlidir.
Daima dediğim üzere, durumu anlamak, kabullenmek ve hakikat bilgi ile yol kat etmek çocuklarınıza ve kendinize vereceğiniz en büyük ödüldür.
