Diyabetlilerin beslenme yöntemleriyle ilgili sorular öneriler
Türk Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, yanlış beslenme alışkanlıkları nedeniyle tip 2 diyabetin her geçen gün arttığını söylüyor... Tedaviyle birlikte mutlaka özel beslenme rejimi öneren Prof. Dr. Temel Yılmaz, şeker hastaları için ilaç gibi önemli beslenme önerileri verdi.
Türk Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, diyabetlilerin beslenme yöntemleriyle ilgili soruları yanıtladı.
Bütün hastalara aynı beslenmeyi mi önerirsiniz?
Bir diyabetliye verilen ilaç veya insülin tedavisi, bir başka diyabetli için uygun olmaz. Prensipleri aynı olmakla birlikte önemli bireysel farklar vardır. Diyabetin tipi, kişinin yaşı, boy uzunluğu ve vücut ağırlığında son bir yıl içindeki değişim, laboratuvar bulguları hatta sosyal statüsü bu konuda çok önemlidir. İş koşulları, beslenme alışkanlıkları, gelir düzeyi, ailedeki kişi sayısı ve ev dışındaki yemek yeme durumu da tedaviyi etkiler.
DİYABETİK TEDAVİ ETMEZ
Diyet ürünleri diyabete iyi gelir mi?
Üzerinde 'diyabetik' ya da 'diyet' yazması, bu gıdanın diyabeti tedavi edici bir özellik taşıdığını ya da diyabete iyi geleceğini göstermez. ABD ve Avrupa'daki otoritelerin önerilerine göre; bu tarz özel ürünlerin tüketimi, diyabette tedavi planlamasında gerekli değildir. Bu tür ürünler, beslenme programlarında monotonluktan uzaklaşmak ve çeşitlilik sağlanması için uygun miktarlarda tüketilebilir.
Hangi yiyecekler miktarı kısıtlanmadan rahatlıkla yenilebilir?
Bir yiyeceği gereğinden fazla yemek doğru olmaz. Sağlıklı beslenmenin anahtarı dengedir. Vücut için gerekli olan besinlerin zaman, miktar ve çeşit olarak belirli bir denge içinde alınması hiperglisemi ve hipoglisemiyi önleyerek, kan şekeri kontrolünü sağlar. Diyet ürünlerinde şeker olmayabilir ancak içlerinde bulunan un, yağ veya meyve şekeri; kan şekeri ve kan yağlarının kontrol altına alınması için uygun olmayabilir. Yağsız sütün içindeki yağ miktarı azdır ancak kalorisi vardır. Eğer öğünlerde tüketilen karbonhidrat miktarı kontrol edilirse, sevilen besinleri de içeren çeşitli yiyecekler tüketilebilir.
Her gün 5 tane ceviz badem yiyin
Beyaz ekmek yerine tam buğday veya çavdarı, pirinç yerine bulgur pilavını, zeytinyağını, tatlı, pasta, kek, börek, dondurma yerine meyveyi, hamburger ve pizza yerine Akdeniz salatasını, kola yerine suyu, kahve ve siyah çay yerine, adaçayı ve yeşil çayı tercih etmeliler...
Haftada bir kez kırmızı et, diğer günler balık, hindi ve tavuk yenmeli.
Haftada yenen yumurta ikiyi geçmemeli.
Her gün dört-beş adet ceviz, badem yenmeli.
Renkli sebze ve meyveler bolca tüketilmeli.
Süt, yoğurt ve peynirin yağsız olanları tercih edilmeli.
Kuru baklagiller sık sık tüketilmeli.
Etli yemeklere yağ konulmamalı.
Tuz miktarı azaltılmalı.
Mönülerde porsiyonu sorun
Bir restoranda yemek yiyecekseniz, mönüden beslenmenize uygun seçenekleri tercih etmelisiniz.
Ana yemek öncesi için mönüde sunulan seçenekler genellikle yüksek yağ ve protein içeren yiyeceklerden oluşur. Özellikle insülin kullanan diyabetlilerin enjeksiyondan sonra yüksek yağlı ve proteinli yiyecekler yemesi hipoglisemi riski oluşturur.
Ev dışında yemek yerken öğün saatlerinize dikkat edin. Eğer sipariş vereceğiniz mönünün içeriğini veya porsiyon ölçüsünü bilmiyorsanız sormaktan çekinmeyin. Siparişinizi verirken beslenme planınıza uygun miktarlarda olmasına dikkat etmelisiniz.
Şekeriniz düşünce çikolata yemeyin
* Şeker düşünce tatlı mı yemek gerekli?
Kan şekerinizin aşırı düştüğüne eminseniz, yükseltmek için hemen şekerli bir şeyler yemelisiniz. Birkaç kesme şeker, bir çay bardağı meyve suyu veya kola şekerinizi normale getirmeye yeter. Şekeri daha geç yükselttiği için çikolatayı tercih etmeyin. Şekerinizin düştüğünden şüphe ediyor, ancak ölçüm yapamıyorsanız bol bol şekerli su ya da meyve suyu için.
Tatlı mı yoksa ekşi elma mı hasta için yararlı?
* Limon, greyfurt gibi ekşi besinler şeker içerir mi? Şekeri yükseltirler mi?
Şeker tadı veren bir besin olmadığı için ekşi, acı veya tuzlu tadı olan yiyeceklerin şekeri yükseltmediğine dair yanlış bir inanç var. Kan şekerinin kaynağı, çeşitli yiyeceklerde bulunan ve karbonhidrat adı verilen besin öğesidir. Ekşi veya tatlı olsun, tüm meyvelerin içindeki karbonhidrat fruktozdur. Bir orta boy tatlı elma ile bir orta boy ekşi elmanın vücuda verdiği şeker miktarı aynı olur. Bu bakımdan dikkatli beslenmek gerekir.
Dışarıda yemek yerken nelere dikkat etmeli?
* Gizli şekeri olanlar şeker ve çikolatayı hiç yememeli mi?
Gizli şekeri olanlara, öncelikle yaşam tarzı değişikliği yani düzenli egzersiz, sağlıklı bir beslenme programı ile birlikte kilo kontrolü önerilir. Bu şekilde, daha ileri dönemde diyabetin gelişme riski büyük oranlarda azaltılabilir. Az miktarda şeker de sağlıklı bir beslenme programında yer alabilir. Ancak bu konuda beslenme uzmanınızdan yardım almalısınız. Çikolata, diyabette genel olarak önerilmez. Çocuk ve gençler kilo problemleri yoksa, çok az miktarda günde 20 gramı geçmemek kaydıyla diyabetik çikolata tüketebilir.
DİYETLER ÖZELDİR
* Toplumda bilinen ve sıkça kullanılan diyet listeleri diyabetliler için uygun mu?
Bir hekim kendisine gelen her diyabetliye aynı tedaviyi vermiyorsa, bir beslenme uzmanının da her diyabetliye tek bir beslenme reçetesi vermesi mümkün değildir. Onun için ne zayıflama programlarında, ne de diyabetin kontrolünde standart bir diyetten söz etmek mümkün değildir. Belirli kalori hesabına dayalı olarak hesaplanmış, klişeleşmiş diyet listeleri herkese aynı besini, aynı miktarda ve aynı saatlerde yemeyi öneriyor. Bu tür listelerin diyabet tedavisine uygun olmadığı, Amerikan Diyabet Birliği'nce 1994 yılından beri yayınlanan çeşitli yayınlarda önemle vurgulanıyor.
Günlük alınması gereken karbonhidrat ne kadardır?
Karbonhidrat gereksinimi farklılık göstermekle birlikte tüketilen günlük karbonhidrat miktarı 130 mg'dan az olmalıdır. Diyetisyeniniz şu noktaları dikkate alarak ana ve ara öğünlerde almanız gereken karbonhidrat miktarını belirler:
Vücut ağırlığı-boy uzunluğu
Ne zaman, ne sürede egzersiz yapıldığı
Diyabetinizle ilişkili aldığınız medikal tedavi ve kullandığınız ilaç veya insülinin etki süreleri
Vücut ağırlığı
Yaş
Kolestrol, trigliserid, mikroalbümin ve hemoglobin ile ilişkili kan değerleri.
Light yazan etiketleri masum zannetmeyin!
* Marketten ürün alırken diyabet hastaları etiketlerde nelere dikkat etmeli?
Besin etiket bilgilerini mutlaka okumalılar. Bir gıda ürününün üzerinde yer alan besin etiket bilgisi bölümünde; gıdanın enerji, karbonhidrat, protein, yağ ve lif gibi besin öğeleri içeriğini gösteren bir bölüm bulunur. Bu bölümde gıdanın bir porsiyonunun veya 100 gramının besin değerleri bulunur. Özellikle karbonhidrat sayımı uygulayan diyabetliler, besin etiketlerinde tüketecekleri porsiyon ölçüsünü belirleyebilmek için incelemeli... Tüm diyabetli veya obezlerin besini tüketmeden önce ambalajında yer alan içindekiler kısmını da incelemeleri gerekir.
ŞEKERSİZE İNANMA!
Çünkü çoğu birey, besinlerin üzerindeki 'şekersiz', 'şeker ilavesiz' ve 'light' gibi açıklamaları yanlış değerlendirip, besinin kan şekerini etkilemeyeceğini ya da enerji içermediğini düşünmekte. Bu ifadeler; gıdanın rahatlıkla tüketilebileceği, sağlıklı bir besin olduğu, enerji içermediği ya da kan şekerini yükseltmeyeceği anlamına gelmez. Besinin içerdiği yağın türü, miktarı ve tuzu da dikkate alınmalı.
Türk Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, yanlış beslenme alışkanlıkları nedeniyle tip 2 diyabetin her geçen gün arttığını söylüyor... Tedaviyle birlikte mutlaka özel beslenme rejimi öneren Prof. Dr. Temel Yılmaz, şeker hastaları için ilaç gibi önemli beslenme önerileri verdi.
Türk Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, diyabetlilerin beslenme yöntemleriyle ilgili soruları yanıtladı.
Bütün hastalara aynı beslenmeyi mi önerirsiniz?
Bir diyabetliye verilen ilaç veya insülin tedavisi, bir başka diyabetli için uygun olmaz. Prensipleri aynı olmakla birlikte önemli bireysel farklar vardır. Diyabetin tipi, kişinin yaşı, boy uzunluğu ve vücut ağırlığında son bir yıl içindeki değişim, laboratuvar bulguları hatta sosyal statüsü bu konuda çok önemlidir. İş koşulları, beslenme alışkanlıkları, gelir düzeyi, ailedeki kişi sayısı ve ev dışındaki yemek yeme durumu da tedaviyi etkiler.
DİYABETİK TEDAVİ ETMEZ
Diyet ürünleri diyabete iyi gelir mi?
Üzerinde 'diyabetik' ya da 'diyet' yazması, bu gıdanın diyabeti tedavi edici bir özellik taşıdığını ya da diyabete iyi geleceğini göstermez. ABD ve Avrupa'daki otoritelerin önerilerine göre; bu tarz özel ürünlerin tüketimi, diyabette tedavi planlamasında gerekli değildir. Bu tür ürünler, beslenme programlarında monotonluktan uzaklaşmak ve çeşitlilik sağlanması için uygun miktarlarda tüketilebilir.
Hangi yiyecekler miktarı kısıtlanmadan rahatlıkla yenilebilir?
Bir yiyeceği gereğinden fazla yemek doğru olmaz. Sağlıklı beslenmenin anahtarı dengedir. Vücut için gerekli olan besinlerin zaman, miktar ve çeşit olarak belirli bir denge içinde alınması hiperglisemi ve hipoglisemiyi önleyerek, kan şekeri kontrolünü sağlar. Diyet ürünlerinde şeker olmayabilir ancak içlerinde bulunan un, yağ veya meyve şekeri; kan şekeri ve kan yağlarının kontrol altına alınması için uygun olmayabilir. Yağsız sütün içindeki yağ miktarı azdır ancak kalorisi vardır. Eğer öğünlerde tüketilen karbonhidrat miktarı kontrol edilirse, sevilen besinleri de içeren çeşitli yiyecekler tüketilebilir.
Her gün 5 tane ceviz badem yiyin
Beyaz ekmek yerine tam buğday veya çavdarı, pirinç yerine bulgur pilavını, zeytinyağını, tatlı, pasta, kek, börek, dondurma yerine meyveyi, hamburger ve pizza yerine Akdeniz salatasını, kola yerine suyu, kahve ve siyah çay yerine, adaçayı ve yeşil çayı tercih etmeliler...
Haftada bir kez kırmızı et, diğer günler balık, hindi ve tavuk yenmeli.
Haftada yenen yumurta ikiyi geçmemeli.
Her gün dört-beş adet ceviz, badem yenmeli.
Renkli sebze ve meyveler bolca tüketilmeli.
Süt, yoğurt ve peynirin yağsız olanları tercih edilmeli.
Kuru baklagiller sık sık tüketilmeli.
Etli yemeklere yağ konulmamalı.
Tuz miktarı azaltılmalı.
Mönülerde porsiyonu sorun
Bir restoranda yemek yiyecekseniz, mönüden beslenmenize uygun seçenekleri tercih etmelisiniz.
Ana yemek öncesi için mönüde sunulan seçenekler genellikle yüksek yağ ve protein içeren yiyeceklerden oluşur. Özellikle insülin kullanan diyabetlilerin enjeksiyondan sonra yüksek yağlı ve proteinli yiyecekler yemesi hipoglisemi riski oluşturur.
Ev dışında yemek yerken öğün saatlerinize dikkat edin. Eğer sipariş vereceğiniz mönünün içeriğini veya porsiyon ölçüsünü bilmiyorsanız sormaktan çekinmeyin. Siparişinizi verirken beslenme planınıza uygun miktarlarda olmasına dikkat etmelisiniz.
Şekeriniz düşünce çikolata yemeyin
* Şeker düşünce tatlı mı yemek gerekli?
Kan şekerinizin aşırı düştüğüne eminseniz, yükseltmek için hemen şekerli bir şeyler yemelisiniz. Birkaç kesme şeker, bir çay bardağı meyve suyu veya kola şekerinizi normale getirmeye yeter. Şekeri daha geç yükselttiği için çikolatayı tercih etmeyin. Şekerinizin düştüğünden şüphe ediyor, ancak ölçüm yapamıyorsanız bol bol şekerli su ya da meyve suyu için.
Tatlı mı yoksa ekşi elma mı hasta için yararlı?
* Limon, greyfurt gibi ekşi besinler şeker içerir mi? Şekeri yükseltirler mi?
Şeker tadı veren bir besin olmadığı için ekşi, acı veya tuzlu tadı olan yiyeceklerin şekeri yükseltmediğine dair yanlış bir inanç var. Kan şekerinin kaynağı, çeşitli yiyeceklerde bulunan ve karbonhidrat adı verilen besin öğesidir. Ekşi veya tatlı olsun, tüm meyvelerin içindeki karbonhidrat fruktozdur. Bir orta boy tatlı elma ile bir orta boy ekşi elmanın vücuda verdiği şeker miktarı aynı olur. Bu bakımdan dikkatli beslenmek gerekir.
Dışarıda yemek yerken nelere dikkat etmeli?
* Gizli şekeri olanlar şeker ve çikolatayı hiç yememeli mi?
Gizli şekeri olanlara, öncelikle yaşam tarzı değişikliği yani düzenli egzersiz, sağlıklı bir beslenme programı ile birlikte kilo kontrolü önerilir. Bu şekilde, daha ileri dönemde diyabetin gelişme riski büyük oranlarda azaltılabilir. Az miktarda şeker de sağlıklı bir beslenme programında yer alabilir. Ancak bu konuda beslenme uzmanınızdan yardım almalısınız. Çikolata, diyabette genel olarak önerilmez. Çocuk ve gençler kilo problemleri yoksa, çok az miktarda günde 20 gramı geçmemek kaydıyla diyabetik çikolata tüketebilir.
DİYETLER ÖZELDİR
* Toplumda bilinen ve sıkça kullanılan diyet listeleri diyabetliler için uygun mu?
Bir hekim kendisine gelen her diyabetliye aynı tedaviyi vermiyorsa, bir beslenme uzmanının da her diyabetliye tek bir beslenme reçetesi vermesi mümkün değildir. Onun için ne zayıflama programlarında, ne de diyabetin kontrolünde standart bir diyetten söz etmek mümkün değildir. Belirli kalori hesabına dayalı olarak hesaplanmış, klişeleşmiş diyet listeleri herkese aynı besini, aynı miktarda ve aynı saatlerde yemeyi öneriyor. Bu tür listelerin diyabet tedavisine uygun olmadığı, Amerikan Diyabet Birliği'nce 1994 yılından beri yayınlanan çeşitli yayınlarda önemle vurgulanıyor.
Günlük alınması gereken karbonhidrat ne kadardır?
Karbonhidrat gereksinimi farklılık göstermekle birlikte tüketilen günlük karbonhidrat miktarı 130 mg'dan az olmalıdır. Diyetisyeniniz şu noktaları dikkate alarak ana ve ara öğünlerde almanız gereken karbonhidrat miktarını belirler:
Vücut ağırlığı-boy uzunluğu
Ne zaman, ne sürede egzersiz yapıldığı
Diyabetinizle ilişkili aldığınız medikal tedavi ve kullandığınız ilaç veya insülinin etki süreleri
Vücut ağırlığı
Yaş
Kolestrol, trigliserid, mikroalbümin ve hemoglobin ile ilişkili kan değerleri.
Light yazan etiketleri masum zannetmeyin!
* Marketten ürün alırken diyabet hastaları etiketlerde nelere dikkat etmeli?
Besin etiket bilgilerini mutlaka okumalılar. Bir gıda ürününün üzerinde yer alan besin etiket bilgisi bölümünde; gıdanın enerji, karbonhidrat, protein, yağ ve lif gibi besin öğeleri içeriğini gösteren bir bölüm bulunur. Bu bölümde gıdanın bir porsiyonunun veya 100 gramının besin değerleri bulunur. Özellikle karbonhidrat sayımı uygulayan diyabetliler, besin etiketlerinde tüketecekleri porsiyon ölçüsünü belirleyebilmek için incelemeli... Tüm diyabetli veya obezlerin besini tüketmeden önce ambalajında yer alan içindekiler kısmını da incelemeleri gerekir.
ŞEKERSİZE İNANMA!
Çünkü çoğu birey, besinlerin üzerindeki 'şekersiz', 'şeker ilavesiz' ve 'light' gibi açıklamaları yanlış değerlendirip, besinin kan şekerini etkilemeyeceğini ya da enerji içermediğini düşünmekte. Bu ifadeler; gıdanın rahatlıkla tüketilebileceği, sağlıklı bir besin olduğu, enerji içermediği ya da kan şekerini yükseltmeyeceği anlamına gelmez. Besinin içerdiği yağın türü, miktarı ve tuzu da dikkate alınmalı.
