Fibromiyalji Sendromu (FMS) etiyolojisi tam olarak bilinmeyen yaygın kronik ağrı ve pek çok fizikî sorun ile seyreden, birçok hassas nokta eşliğinde multisistemik bir hastalıktır. FMS’nin görülme sıklığı yaşla birlikte artmaktadır ve en sık 40-60 yaş ortasında görülmektedir. Görülme sıklığı bayanlarda erkeklerden 4-9 kat daha fazladır.Duyarlı noktaların varlığı anksiyete, depresyon, yorgunluk ve somatik belirtilerle olduğu üzere, ağrı ile de alakalıdır.Ağrı hassaslığı ve ruhsal etkenlere nazaran birbirinden farklı alt kümeler olabileceği ve bu alt kümelerdeki hastaların tedaviye cevap ve gidiş açısından farklılık gösterebileceği bildirilmektedir. Ağrı FM’de temel belirtidir ve tedavide de ön planda yer almaktadır. FM’de ağrının nedeni şimdi tam olarak açıklanamamaktadır. Kronik ağrılı durumlara sıklıkla depresyon ve anksiyetenin eşlik etmesinden ötürü FM’nin psikiyatrik bozuklukların ya da psikofizyolojik anormalliklerin belirtisi olabileceği bildirilmiştir. Lakin FM’de görülen kronik ağrının bilhassa toplumsal ömrü bozarak depresyon ya da anksiyeteye neden olabileceği de bildirilmektedir.FMS’ye sıklıkla uyku ile ilgili sorunlar, yorgunluk (yorgun uyanma, dinlenememe), bitkinlik, sabah tutukluğu, migren, dismenore, sık idrara çıkma, irritable kolon sendromu eşlik etmekte olup yapılan bir çalışmada, FMS’nin sıklıkla fizikî bir travma ya da viral bir enfeksiyon sonucunda başladığı bildirilmiştir . FMS Amerika’da genel popülasyonda %2, yetişkin bayanlarda %3.4, yetişkin erkeklerde %0.5 oranında görülürken ülkemizde yapılan bir çalışmada hastalığın görülme sıklığı %3.6 olarak bulunmuştur.FMS’de hayat kalitesini kıymetli ölçüde etkileyen sorun kronik ağrı ve vakitle gelişen yeti yitimidir. Hastalar şiddetli ağrı, isteksizlik ve yeti yitimi nedeniyle ile olağan aktivitelerini sürdürememekte münasebetiyle hastaların toplumsal ve mesleksel yaşantılarında problemler yaşamalarına sebep olmaktadır. Ayrıyeten FMS hastaları, hastalığın getirdiği meseleler nedeniyle depresyon, telaş, somatizasyonda artış ve travma sonrası gerilim bozukluğu üzere pek çok ruhsal kahırlar yaşamaktadırlar. Fibromyalji hastaları sıklıkla yaşadıkları şiddetli ağrılar ve yeti yitimi ile alakalı olarak depresyon yaşamaktadırlar . Yapılan araştırmalarda fibromyalji hastalarının %20’sinde major depresyon olduğu, yaklaşık %50’sinin de depresyon puanlarının yüksek olduğu bulunmuştur . Ülkemizde yapılan birtakım çalışmalarda FMS hastalarının denetim kümesindeki bireylere nazaran daha sık depresyona girdiği ve daha yüksek seviyede depresif belirtilerinin olduğu belirlenmiştir. Fibromyalji hastalarının sıklıkla yaşadığı başka bir ruhsal sorun ise tasadır. Hatta birçok çalışmada fibromyalji hastalarının depresyondan daha çok tasa yaşadıkları bulunmuştur . Fibromyalji hastalarının yaşadığı kronik, yaygın ağrının korkuyu artırıcı bir faktör olduğu ileri sürülmektedir . Bir küme bilim insanı, 529 fibromyalji hastası ile yaptıkları çalışmada fibromyalji hastalarının depresif belirtilerden (%56) daha çok dert (%71) rapor ettiklerini bildirmişlerdir. Toplumsal dayanak, kronik hastalığı olan bireylerin hastalığın getirdiği sorunlarla baş etmesinde değerli bir faktördür . Toplumsal dayanak, hastalara duygusal rahatlık vermekte, meseleleri ile başa çıkma yolları kazandırmakta ya da günlük ömürde ve kriz anında gerilimin olumsuz tesirlerine karşı bireyleri korumaktadır. Yapılan pek çok çalışmada daha yüksek seviyede toplumsal takviye alan ya da algılayan hastaların depresyon ve korku seviyelerinin daha düşük olduğu bulunmuştur. Kişinin yaşantısını etkileyen değerli kavramlardan biri de öz yeterlik olup bireylerin çeşitli durumlar ile başa çıkabilmek için gerekli olan hareketleri ne kadar yeterli yapabildiklerine ait inançları olarak tanımlanmıştır .İnsanların hayat uzunluğu tecrübeleri doğrultusunda, başa çıkma yeteneklerini geliştirdiklerini ve öz yeterlik inançları arttıkça da davranışlarında olumlu değişikliklerin olduğu belirtilmiştir . Bireyler, öz yeterlik inançları arttıkça hem fizikî hem de ruhsal olarak kendilerini daha sağlıklı hissetmektedirler. Bu nedenle fibromiyalji hastaları ile çalışan sıhhat çalışanının bu hasta kümesinin ruhsal sıkıntılarını azaltmak için hastaların algıladıkları toplumsal takviye ve öz yeterlik seviyelerini artıracak müdahalelere kıymet vermeleri faydalı olacaktır.Fibromyaljinin sebebi belirli olmayan, yaygın beden ağrısı, muhakkak bölgelerde ağrılı noktalar, başta bel-boyun olmak üzere tüm bedende hissedilen tutukluk, azalmış ağrı eşiği,yorgunluk, uyku bozuklukları ile bir arada görülen kronik, eklem dışı kas iskelet sistemi hastalığı olduğundan kelam etmiştik. Fibromyaljiye bazen pelvik ağrı, kronik bel ağrısı,irritabl mesane ve barsak sendromunun eşlik ettiği görülmektedir. Fibromiyaljinin oluşmasında genetik faktörler rol alsa da hem genetik hem çevresel ve nörohormonal faktörlerin de tesirinin olduğunu, yapılan çalışmalar ışığında söyleyebiliriz. Fibromyaljili hastalarda en fazla görülen şikayetlerden biri kronik ve yaygın ağrıdır. Ağrı yanıcı ve batıcı üsluptadır. Aktivite ile artan ağrıdan şikayet eden hastalar için idman yapmak zorlaşır. Ekseriyetle sabahları yaşanan tutukluk,bazı şahıslarda gün uzunluğu devam edebilir. Fibromyaljili hastalar basınca karşı hassastır ve tıpkı vakitte sıcak ve soğuğa toleransları azalabilmektedir. Fibromyalji’de çok çeşitli sorunlar birlikte görülür hasebiyle kıymetlendirme ve tedavi çok taraflı yapılmalıdır.Fizyoterapi ile emelimiz ağrı,yorgunluk,tutukluk şikayetlerinin azaltılması,fonksiyonelliğin, idman kapasitesi ve ömür kalitesinin artırılmasıdır.Egzersiz eğitiminde; aerobik antrenman, kuvvet idmanları, esneklik ve su içi antrenmanları, klinik pilatesi sayabiliriz. FMS’de kas gücü ve dayanıklılığında azalma saptanmıştır . Yapılan çalışmalarda aerobik, güçlendirme, germe, gevşeme idmanları ile akuatik antrenmanların aktiflikleri araştırılmış ve antrenmanın FMS tedavisinde tesirli olduğu gösterilmiştir . FMS’de idmanın temel hedefleri gerilimin azaltılması, bozulmuş postürün düzeltilmesi, dayanıklılığın arttırılması ve kardiyovasküler enduransın onarımıdır . Günümüzde FMS tedavisinde düşük yoğunluklu aerobik antrenmanlar ve öteki tedavi formülleriyle kombine edilebilen antrenman programları önerilmektedir. FMS’de idman programları ferdi olarak düzenlenmeli, hastanın antrenman kapasitesinin altında başlanmalı ve kademeli arttırılarak hastanın tolerans durumuna nazaran düzenlemeler yapılmalıdır.Tedaviye gevşeme teknikleri, yüzeyel ısı casusları, hidroterapi, balneoterapi,ılık-sıcak banyolar,çamur banyoları ve spa da dahil edilebilir. Yapılan çalışmalarda medikal masajın, fibromyaljili hastalarda uyku kalitesini artırmada yararlı olabileceği görülmüştür. Fibromyalji’de ilaç tedavisi, idman tedavisi, hasta eğitimi ve kognitif davranışsal tedavi üzere yaklaşımların bir ortada kullanımı önerilmektedir.
