İslamiyetten Önce Kurulan İlk Türk Devletleri
İslamiyet Öncesi İlk Türk Devletleri
1-) ASYA HUN (BÜYÜK HUN) DEVLETİ
Merkezi Ötüken olarak Orhun ve Selenga nehirleri kenarında kuruldu. Türkler tarafından kurulduğu bilinen ilk devlettir. Bilinen ilk hükümdar, Teoman ' dır. Çinliler Hun saldırılarını önlemek için Çin Seddi ' ni yaptılar. Mete Döneminde devlet en güçlü dönemini yaşamıştır. Bölgedeki kavimleri bir bayrak altında toplamış ve Türk ordu teşkilatının temeli olan onlu sistemin temelini atmıştır. Toprak devletin temeli ve köküdür, milletin malıdır anlayışını getirdi ve yerleştirdi. Hunlar onun zamanında imparatorluk hâline geldiler.
Mete Han 'ın ölümünden sonra Çin baskısı ve entrikaları ile İpek Yolu Çin ' e kaptırılmış, taht kavgaları ve askeri bakımdan Çinliler ' in Türkleri taklit etmeleri ile baş edemeyen Hunlar önce doğu - batı, sonra kuzey - güney olarak ikiye ayrılmışlardır.
2-) AVRUPA HUN DEVLETİ
Kurucusu Balamir'dir. Avrupa'da kurulan ilk Türk devletidir. Kuzey Hunları tarafından Macaristan ' da kurulan devlet en güçlü dönemini Attila zamanında yaşamıştır.
Attila Dönemi
Doğu Roma'yı (Bizans'ı) vergiye bağlayan Attila Batı Roma seterine çıktı. Ancak Papa'nın isteği üzerine barış yaparak geri döndü. Ölümünden sonra taht kavgaları ve dış baskılar sonucu yıkıldı.
3-) I. GÖKTÜRK DEVLETİ
552'de Avarlar'ı yenen Göktürkler'in kökenleri Hunlar'a dayanıyordu. Tarihte Türk adını kullanan ilk devlettir. Asya Hunları ' ndan sonra ikinci kez Orta Asya ' da siyasî birliği sağlamış, devlet yönetiminde ikili teşkilâtı uygulamışlardır. Kendilerine ait alfabeleri vardır. (Göktürk Alfabesi) Türkçe ' nin tarihte görülen ilk alfabesidir.
Çin entrikaları ve taht kavgaları ile önce doğu - batı olarak ikiye ayrılıp Çin hakimiyetine girdiler. Batı Türkistan'ı Türkleştirenler. Ergenekon Destanı Göktürkler ' e aittir, islamiyet öncesinde kurulmuş Türk Devletleri içinde sınırları en geniş Türk Devleti'dir.
4-) II. GÖKTÜRK (KUTLUK) DEVLETİ
Çin hakimiyetindeki Göktürkler Kutluk Kağan liderliğinde devlet kurdular. En güçlü devirleri Bilge Kağan, kardeşi Kültigin ve Vezir Tonyukuk zamanında yaşadılar. Bu üç devlet adamı adına dikilen Orhun Abideleri o dönemin en önemli kültür mirasıdır. Göktürkler ' in siyasî ve sosyal hayatı hakkında bilgi veren ilk Türkçe eseridir. Bilge Kağan'dan sonra iç çekişmelerle zayıflayan devlet Basmil, Karluk, Uygur isyanıyla yıkılmıştır.
5- UYGURLAR
Karluk, Basmil ve Uygurlar tarafından 744 ' de kuruldu, ipek Yolu ticareti yaparak Çin ' le iyi ilişkiler kurdular. Mani dinini seçerek savaşçı özelliklerini kaybettiler. Bu yüzden varlıklarını uzun süre devam ettiremediler. Kırgızlar devlete son verince Moğollar ' ın yaşadığı bölgeye göç ettiler ve Moğol-lar ' ın Türkleşmesini sağladılar. Budizm ' i benimseyen Uygurlar ile İslamiyet ' i yaymak isteyen Kara-hanlılar mücadele ettiler. Yerleşik hayata geçen Uygurlar ilk defa kent ve kasaba kurup mimari alanda eserler vermişlerdir. Kendilerine ait alfabe oluşturmuşlardır. Yaradılış Destanı onlara aittir, ilk kez matbaa ve kağıdı kullanan Uygurlar, siyasî alandan çok kültürel alanda isimlerini duyurmuşlardır. Kırgızlar tarafından yıkılmıştır.
DİĞER TÜRK BOYLARI
Avarlar:İstanbul ' u kuşatan ilk Türk boyudur.
Oğuzlar: İslâmiyet ' i topyekün seçmiş Selçuklu ve Osmanlı Devleti ' ni kurmuşlardır.
Türgişler: Emevîler ' le mücadelelerinin ana nedeni Orta Asya ' yı İslâm hakimiyetine sokmamak içindir. Türk tarihinde ilk parayı kullandılar.
Peçenekler: Balkanlar ' a geldiler. Malazgirt Sa-vaşı ' nda Selçuklular ' a yardım ettiler.
Kartuklar:islâmiyet ' i topyekûn seçen ilk Türk boyudur. Talaş Savaşı ' nın kazanılmasında ve Ka-rahanlı Devleti ' nin kurulmasında önemli rol oynadılar.
Kumanlar (Kıpçak) : X. Yy. Da Doğu Avrupa ' ya gelen Kumanlar Ruslarla mücadele ettiler. Oğuz -Kıpçak savaşları Dede Korkut Destanı'nda yer alır.
Bulgarlar: Tuna Bulgarlar ' ı Hristiyanlığı, Volga (İtil) Bulgarları islâmiyeti seçtiler.
Hazar: Yöneticileri Türk, din bakımdan Musevî-dirler. Bölgede sağladıkları huzur ve güvenden " Hazar Barış Çağı " olarak adlandırılmıştır.
Sibirler: Sibirya ve Kafkasya ' da yaşayıp Sibirya ' ya adlarını vermişlerdir.
Kırgızlar: Ötügen ' de kurdukları devletlerini Moğollar yıkınca bölge Moğollar ' ın eline geçti. Türk edebiyatının en uzun destanı Manas Destanı onlara aittir.
Akhunlar:Afganistan ve Kuzey Hindistan ' da etkili oldular.
Macarlar:Doğu Avrupa ' da devlet kurdular. Hristiyanlığı seçtiler.
İslamiyet Öncesi İlk Türk Devletleri
1-) ASYA HUN (BÜYÜK HUN) DEVLETİ
Merkezi Ötüken olarak Orhun ve Selenga nehirleri kenarında kuruldu. Türkler tarafından kurulduğu bilinen ilk devlettir. Bilinen ilk hükümdar, Teoman ' dır. Çinliler Hun saldırılarını önlemek için Çin Seddi ' ni yaptılar. Mete Döneminde devlet en güçlü dönemini yaşamıştır. Bölgedeki kavimleri bir bayrak altında toplamış ve Türk ordu teşkilatının temeli olan onlu sistemin temelini atmıştır. Toprak devletin temeli ve köküdür, milletin malıdır anlayışını getirdi ve yerleştirdi. Hunlar onun zamanında imparatorluk hâline geldiler.
Mete Han 'ın ölümünden sonra Çin baskısı ve entrikaları ile İpek Yolu Çin ' e kaptırılmış, taht kavgaları ve askeri bakımdan Çinliler ' in Türkleri taklit etmeleri ile baş edemeyen Hunlar önce doğu - batı, sonra kuzey - güney olarak ikiye ayrılmışlardır.
2-) AVRUPA HUN DEVLETİ
Kurucusu Balamir'dir. Avrupa'da kurulan ilk Türk devletidir. Kuzey Hunları tarafından Macaristan ' da kurulan devlet en güçlü dönemini Attila zamanında yaşamıştır.
Attila Dönemi
Doğu Roma'yı (Bizans'ı) vergiye bağlayan Attila Batı Roma seterine çıktı. Ancak Papa'nın isteği üzerine barış yaparak geri döndü. Ölümünden sonra taht kavgaları ve dış baskılar sonucu yıkıldı.
3-) I. GÖKTÜRK DEVLETİ
552'de Avarlar'ı yenen Göktürkler'in kökenleri Hunlar'a dayanıyordu. Tarihte Türk adını kullanan ilk devlettir. Asya Hunları ' ndan sonra ikinci kez Orta Asya ' da siyasî birliği sağlamış, devlet yönetiminde ikili teşkilâtı uygulamışlardır. Kendilerine ait alfabeleri vardır. (Göktürk Alfabesi) Türkçe ' nin tarihte görülen ilk alfabesidir.
Çin entrikaları ve taht kavgaları ile önce doğu - batı olarak ikiye ayrılıp Çin hakimiyetine girdiler. Batı Türkistan'ı Türkleştirenler. Ergenekon Destanı Göktürkler ' e aittir, islamiyet öncesinde kurulmuş Türk Devletleri içinde sınırları en geniş Türk Devleti'dir.
4-) II. GÖKTÜRK (KUTLUK) DEVLETİ
Çin hakimiyetindeki Göktürkler Kutluk Kağan liderliğinde devlet kurdular. En güçlü devirleri Bilge Kağan, kardeşi Kültigin ve Vezir Tonyukuk zamanında yaşadılar. Bu üç devlet adamı adına dikilen Orhun Abideleri o dönemin en önemli kültür mirasıdır. Göktürkler ' in siyasî ve sosyal hayatı hakkında bilgi veren ilk Türkçe eseridir. Bilge Kağan'dan sonra iç çekişmelerle zayıflayan devlet Basmil, Karluk, Uygur isyanıyla yıkılmıştır.
5- UYGURLAR
Karluk, Basmil ve Uygurlar tarafından 744 ' de kuruldu, ipek Yolu ticareti yaparak Çin ' le iyi ilişkiler kurdular. Mani dinini seçerek savaşçı özelliklerini kaybettiler. Bu yüzden varlıklarını uzun süre devam ettiremediler. Kırgızlar devlete son verince Moğollar ' ın yaşadığı bölgeye göç ettiler ve Moğol-lar ' ın Türkleşmesini sağladılar. Budizm ' i benimseyen Uygurlar ile İslamiyet ' i yaymak isteyen Kara-hanlılar mücadele ettiler. Yerleşik hayata geçen Uygurlar ilk defa kent ve kasaba kurup mimari alanda eserler vermişlerdir. Kendilerine ait alfabe oluşturmuşlardır. Yaradılış Destanı onlara aittir, ilk kez matbaa ve kağıdı kullanan Uygurlar, siyasî alandan çok kültürel alanda isimlerini duyurmuşlardır. Kırgızlar tarafından yıkılmıştır.
DİĞER TÜRK BOYLARI
Avarlar:İstanbul ' u kuşatan ilk Türk boyudur.
Oğuzlar: İslâmiyet ' i topyekün seçmiş Selçuklu ve Osmanlı Devleti ' ni kurmuşlardır.
Türgişler: Emevîler ' le mücadelelerinin ana nedeni Orta Asya ' yı İslâm hakimiyetine sokmamak içindir. Türk tarihinde ilk parayı kullandılar.
Peçenekler: Balkanlar ' a geldiler. Malazgirt Sa-vaşı ' nda Selçuklular ' a yardım ettiler.
Kartuklar:islâmiyet ' i topyekûn seçen ilk Türk boyudur. Talaş Savaşı ' nın kazanılmasında ve Ka-rahanlı Devleti ' nin kurulmasında önemli rol oynadılar.
Kumanlar (Kıpçak) : X. Yy. Da Doğu Avrupa ' ya gelen Kumanlar Ruslarla mücadele ettiler. Oğuz -Kıpçak savaşları Dede Korkut Destanı'nda yer alır.
Bulgarlar: Tuna Bulgarlar ' ı Hristiyanlığı, Volga (İtil) Bulgarları islâmiyeti seçtiler.
Hazar: Yöneticileri Türk, din bakımdan Musevî-dirler. Bölgede sağladıkları huzur ve güvenden " Hazar Barış Çağı " olarak adlandırılmıştır.
Sibirler: Sibirya ve Kafkasya ' da yaşayıp Sibirya ' ya adlarını vermişlerdir.
Kırgızlar: Ötügen ' de kurdukları devletlerini Moğollar yıkınca bölge Moğollar ' ın eline geçti. Türk edebiyatının en uzun destanı Manas Destanı onlara aittir.
Akhunlar:Afganistan ve Kuzey Hindistan ' da etkili oldular.
Macarlar:Doğu Avrupa ' da devlet kurdular. Hristiyanlığı seçtiler.
