Şuphesiz bir ders, en verimli bir cizgide o dersin oğretim elemanı tarafından işlenir Her ilmin ya da branşın bir oğreticiye ihtiyacı vardır Bununla birlikte sanat yonu ve pratiği olan dersler icin oğretmen , “olmazsa olmaz bir unsurdur Kur’anı Kerim de bu derslerden biridir
Gerek İmamHatip Liseleri’nde, gerekse Kur’an eğitim ve oğretiminin verildiği diğer kurumlarda bu dersi okutacak oğretim elemanı, bilgi ve birikimi dışında artı bir takım meziyetlere sahip olmalıdır Kur’anı Kerim oğretmeni, en başta icracı yani teorik bilgileri bir taraftan oğretirken diğer taraftan onları en doğru ve en guzel bir bicimde seslendirmek suretiyle uygulayıcı konumundadır Literaturde kur’an oğreticisi icim femi Muhsin (guzel icra eden kişi) tabiri kullanılırken, tecvid ya da kıraat bilgilerinin anlatıldığı bahislerin sonunda, “huz min efvah’il meşayih (bunların uygulamasını bir uzmanından oğren) ibaresine yer verilir Bununla Kur’an Oğreticisinin onemine, sahip olması gereken meziyetlere işaret edilir
Kur’anı Kerim derslerinde oğretici olan kişi taklit edilen, oğrenciler de taklit eden konumundadır Kur’an oğretmeni, ayetleri oluşturan harfleri, kelimeleri ve cumleleri bizzat okuyarak, gerektiğinde takrarlar yaparak Kur’an dersini hem nazari, hem tatbiki bir cercevede yuruten bir eğiticidir Bu nedenle iyi bir Kur’an eğitimi icin secilecek hocanın okutuculuğu yanında okuyuculuk ozelliği de olmalıdır Kur’an eğitim ve oğretiminde başarı mevzuat ya da mufredatta değil, Kur’an oğretmeninin ehliyetinde aranmalıdır Din eğitimi veren okullarda bu dersin ehliyetsiz, sıradan kişiler tarafından verilmesi en başta oğrenciler adına en buyuk talihsizliktir Cunku uygulamalardaki eksiklik ya da hatalar, o oğrencinin Kur’an okuyuşlarında daha sonra onarılması guc tahribatlara neden olmaktadır
Oğretim Teknikleri:
1Harf Ta’limi Yaptırmak: Bu uygulama, ozellikle yuzune okuma derslerinin ilk on beş dakikalık bolumunde yapılmalıdır Once oğretmen ardından da oğrenciler koro halinde bu tatbikata katılmalıdır Her harf once sakin, sonra şeddeli (eb, ib, ub, ebbe, ibbe, ubbe gibi), daha sonra ise med harfleriyle (ba,bi, bU gibi) telaffuz edilmelidir Koro halinde okuyan oğrencileri gerektiği zaman tek tek dinlemekte de fayda vardır Bu uygulama, doğru kur2an okumanın ve okutmanın, talebeyi derste zihnen bulundurmanın onemli bir safhasıdır
2 Ezber Yahut Yuzune Takip Edilecek Ayet ve Sureleri Oğrencilere Okumak: Bu uygulamada oğretmen ilgili bolumu bir ya da birkac kez okumalı, ardından Kur’an okuyuş seviyeleri daha ust derecede olan oğrencilerin okumasına fırsat vermelidir Zamanın kısıtlı, oğrenci sayısının da yoğun olduğu durumlarda her oğrenciden bir miktar dinlenilken; az sayıda oğrenciye geniş zaman diliminde verilecek derslerde ise ilgili Kur’an metinleri bol miktarda okutulmalıdır
3 Ezber SUrelerini Her Oğrenciden Dinlemek: Oğretmen her hafta bir onceki hafta icinde ezber verdiği ayet ya da sureleri her oğrenciden butunuyle dinleyip gerekli değerlendirmeyi yapmalıdır Bu uygulama, oğrenciyi derse karşı daha hazırlıklı ve disiplinli kıldığı gibi, oğretmenin de oğrencilerini kontrol etmesini kolaylaştırır Oğretmen bu uygulamada ilgili surenin tamamını dinlemek durumundadır Cunku Kur’anı Kerim dersi huviyeti itibarıyle butuncul bir durum arzeder Orneğin; Fatiha Suresinin bir kısmının ihmal edilmesi sağlıklı değildir Zira oğrencinin nerede hata yapacağını kestirmek kolay olmaz Ozetle, ezber programı az ya da cok olsun baştan sona dinlenmelidir
4 Oğrencilere Hazırlık Suresi Vermek: Ozellikle yuzune okuma derslerinin başında ilgili bolumu birkac dakika hazır hale getirmeleri hususunda oğrencilere bir sure verilmesi de dersin verimi bakımından yararlıdır
5 Okunacak SUreleriAyetleri Oğrenciye Onceden Bildirmek: Bu uygulama, oğrencinin okuyacağı yeri bilmesi nedeniyle derse hazır gelmesini gerektirecektir
6 Oğrencilere Kur’an Okuma Tavrını Benimsetmek: Muslumanlar asırlardan beri Kur’an’ın kıratına ozel bir alaka gostermiş; cocuklarına kucuk yaştan itibaren Kur’an eğitim ve oğretimi vermiştir Bu cercevede tesis ettikleri eğitim kurumlarında birbirinden kıymetli Kur’an okuyucuları ve hafızlar yetiştirmişlerdir Kur’an’ı, kendine ozgu kuralları icerisinde “Kur’an tavrıyla okuyup okutmanın, oğrenip oğretmenin gayreti icerisinde olmuşlardır Oğrencilere bu tavrı oğretmek, seckin Kur’an okuyucularının ve hafızlarının sesini dinletmek, doğru telaffuz ve tavrı elde etmeleri hususunda yardımcı olmak gerekir
7 ses Kayıt ve Goruntu Cihazlarından Yararlanmak: Guzel Kur’an okuyan meşhur hafızların seslerini teyp, CD, VCD, video kasetlerinden dinletmek, ceşitli Kur’an etkinliklerini bu cihazlardan yararlanmak suretiyle oğrenciye seyrettirmek Kur’an dersine olumlu katkılar sağlayacaktır
8Kalfa Sistemini Kullanmak: Kur’an okuyuş seviyesi daha iyi durumda olan oğrencilerin bu hususta zayıf olan arkadaşlarına yardımcı olmaları noktasında onları yonlendirip grup calışmaları yapmalarına zemin hazırlamakta bu eğitimde onemli bir uygulamadır
9Eski Ezberleri Tekrar Ettirmek: Bir oncek sınıfta ezber yapılan surelerin tekrarından sonra yeni ezberlere gecmek de program butunluğu bakımından onemlidir
10 Oğrencileri Derste Numaralandırmak: Yuzune okuma derslerinde bir oğrencinin okuyup diğerlerinin dinlemesi durumunda oluşabilecek monotonluğu ortadan kaldırmak ve her oğrenciyi daha aktif hale getirmek icin onları numaralandırmak gerekmektedir Bu durumda bir oğrenci kendisine ne zaman sıra geleceğini bilmediği icin her an teyakkuz halinde olacak, ister okusun ister dinlesin kendisini butunuyle derse verecektir
11 Cok Zayıf Oğrencilerin Durumunu Dikkate Almak: Guzel Kur’an okuma işi bir yetenek olduğundan, bu hususta cok gayret etmesine rağmen istenilen duzeyde okumakta zorlanan oğrencilerin uzerine gitmemek; sınavlarda onlara biraz daha musamaha ile davranmak da olumlu bir yaklaşımdır
12 Israrla Koro Halinde Okumayı Surdurmek: Bu uygulamanın sağladığı katkı şudur: Her oğrenci okumaya iştirak eder Katılım nedeniyle oğrencilerdeki okuma heyecanı her gecen gun daha da azalır Oğrencide kendine guven oluşur Koro halinde okuyuş esnasında adeta her oğrenci okunan bolumlerine tamamını oğretmenine okumuş ve ondan dinlemiş olur Oğretmenden gelen doğru sesler telaffuz edile edile oğrencinin hafızasına yerleşir Toplu okuma oğrencileri hep ders ile meşgul etmiş olur Kısa zamanda cok oğrenciye bol miktarda okuma ve onlardan dinleme imkanını vermek suretiyle oğretmenin işini kolaylaştırır
13 Koro Halinde Toplu Okumalar İcin Okul İdaresi Ozel Bir Mekan Tahsis Etmelidir: Koro halindeki okumalardan diğer sınıfların rahatsız olmamaları, Kur’an dersinin yapıldığı sınıflarda ise daha rahat okuma yapılabilmesi icin okul idaresinin geniş, aydınlık ve ses yansıtma ozelliği olan bir mekanı tahsis etmesi Kur’an eğitimine onemli katkılar sağlayacaktır
14Dersleri Kıraat Ağırlıklı Meal Katkılı İşlemek: Gerek ezber gerekse yuzune okunacak pasajlardaki mesaj icerikli ayetler uzerinde zaman zaman durup, oğrencilerin duygu ve duşuncelerini oğrenmek, onlarla birlikte duşunmek, bu mesajların gunumuz insanının kişisel ve toplumsal hayatına nasıl seslendiğini onlarla birlikte tartışmak ta bir Kur’an dersinde olması gereken aktivitedir
15 Tecvid Bilgilerini Kısa ve Acık Bir Anlatımla Oğretmek: Oğretmen, nazari tecvid bilgilerini cok kısa cumlelerle formule ederek oğrettikten sonra yuzune okuma derslerinde uygulamaya ağırlık vermelidir Tecvid ıstılahlarının orjinalitesini bozmadan belletmek, tanımları oğrencinin anlayacağı şekilde vermek esastır
Yard DocDr Fatih COLLAK
Gerek İmamHatip Liseleri’nde, gerekse Kur’an eğitim ve oğretiminin verildiği diğer kurumlarda bu dersi okutacak oğretim elemanı, bilgi ve birikimi dışında artı bir takım meziyetlere sahip olmalıdır Kur’anı Kerim oğretmeni, en başta icracı yani teorik bilgileri bir taraftan oğretirken diğer taraftan onları en doğru ve en guzel bir bicimde seslendirmek suretiyle uygulayıcı konumundadır Literaturde kur’an oğreticisi icim femi Muhsin (guzel icra eden kişi) tabiri kullanılırken, tecvid ya da kıraat bilgilerinin anlatıldığı bahislerin sonunda, “huz min efvah’il meşayih (bunların uygulamasını bir uzmanından oğren) ibaresine yer verilir Bununla Kur’an Oğreticisinin onemine, sahip olması gereken meziyetlere işaret edilir
Kur’anı Kerim derslerinde oğretici olan kişi taklit edilen, oğrenciler de taklit eden konumundadır Kur’an oğretmeni, ayetleri oluşturan harfleri, kelimeleri ve cumleleri bizzat okuyarak, gerektiğinde takrarlar yaparak Kur’an dersini hem nazari, hem tatbiki bir cercevede yuruten bir eğiticidir Bu nedenle iyi bir Kur’an eğitimi icin secilecek hocanın okutuculuğu yanında okuyuculuk ozelliği de olmalıdır Kur’an eğitim ve oğretiminde başarı mevzuat ya da mufredatta değil, Kur’an oğretmeninin ehliyetinde aranmalıdır Din eğitimi veren okullarda bu dersin ehliyetsiz, sıradan kişiler tarafından verilmesi en başta oğrenciler adına en buyuk talihsizliktir Cunku uygulamalardaki eksiklik ya da hatalar, o oğrencinin Kur’an okuyuşlarında daha sonra onarılması guc tahribatlara neden olmaktadır
Oğretim Teknikleri:
1Harf Ta’limi Yaptırmak: Bu uygulama, ozellikle yuzune okuma derslerinin ilk on beş dakikalık bolumunde yapılmalıdır Once oğretmen ardından da oğrenciler koro halinde bu tatbikata katılmalıdır Her harf once sakin, sonra şeddeli (eb, ib, ub, ebbe, ibbe, ubbe gibi), daha sonra ise med harfleriyle (ba,bi, bU gibi) telaffuz edilmelidir Koro halinde okuyan oğrencileri gerektiği zaman tek tek dinlemekte de fayda vardır Bu uygulama, doğru kur2an okumanın ve okutmanın, talebeyi derste zihnen bulundurmanın onemli bir safhasıdır
2 Ezber Yahut Yuzune Takip Edilecek Ayet ve Sureleri Oğrencilere Okumak: Bu uygulamada oğretmen ilgili bolumu bir ya da birkac kez okumalı, ardından Kur’an okuyuş seviyeleri daha ust derecede olan oğrencilerin okumasına fırsat vermelidir Zamanın kısıtlı, oğrenci sayısının da yoğun olduğu durumlarda her oğrenciden bir miktar dinlenilken; az sayıda oğrenciye geniş zaman diliminde verilecek derslerde ise ilgili Kur’an metinleri bol miktarda okutulmalıdır
3 Ezber SUrelerini Her Oğrenciden Dinlemek: Oğretmen her hafta bir onceki hafta icinde ezber verdiği ayet ya da sureleri her oğrenciden butunuyle dinleyip gerekli değerlendirmeyi yapmalıdır Bu uygulama, oğrenciyi derse karşı daha hazırlıklı ve disiplinli kıldığı gibi, oğretmenin de oğrencilerini kontrol etmesini kolaylaştırır Oğretmen bu uygulamada ilgili surenin tamamını dinlemek durumundadır Cunku Kur’anı Kerim dersi huviyeti itibarıyle butuncul bir durum arzeder Orneğin; Fatiha Suresinin bir kısmının ihmal edilmesi sağlıklı değildir Zira oğrencinin nerede hata yapacağını kestirmek kolay olmaz Ozetle, ezber programı az ya da cok olsun baştan sona dinlenmelidir
4 Oğrencilere Hazırlık Suresi Vermek: Ozellikle yuzune okuma derslerinin başında ilgili bolumu birkac dakika hazır hale getirmeleri hususunda oğrencilere bir sure verilmesi de dersin verimi bakımından yararlıdır
5 Okunacak SUreleriAyetleri Oğrenciye Onceden Bildirmek: Bu uygulama, oğrencinin okuyacağı yeri bilmesi nedeniyle derse hazır gelmesini gerektirecektir
6 Oğrencilere Kur’an Okuma Tavrını Benimsetmek: Muslumanlar asırlardan beri Kur’an’ın kıratına ozel bir alaka gostermiş; cocuklarına kucuk yaştan itibaren Kur’an eğitim ve oğretimi vermiştir Bu cercevede tesis ettikleri eğitim kurumlarında birbirinden kıymetli Kur’an okuyucuları ve hafızlar yetiştirmişlerdir Kur’an’ı, kendine ozgu kuralları icerisinde “Kur’an tavrıyla okuyup okutmanın, oğrenip oğretmenin gayreti icerisinde olmuşlardır Oğrencilere bu tavrı oğretmek, seckin Kur’an okuyucularının ve hafızlarının sesini dinletmek, doğru telaffuz ve tavrı elde etmeleri hususunda yardımcı olmak gerekir
7 ses Kayıt ve Goruntu Cihazlarından Yararlanmak: Guzel Kur’an okuyan meşhur hafızların seslerini teyp, CD, VCD, video kasetlerinden dinletmek, ceşitli Kur’an etkinliklerini bu cihazlardan yararlanmak suretiyle oğrenciye seyrettirmek Kur’an dersine olumlu katkılar sağlayacaktır
8Kalfa Sistemini Kullanmak: Kur’an okuyuş seviyesi daha iyi durumda olan oğrencilerin bu hususta zayıf olan arkadaşlarına yardımcı olmaları noktasında onları yonlendirip grup calışmaları yapmalarına zemin hazırlamakta bu eğitimde onemli bir uygulamadır
9Eski Ezberleri Tekrar Ettirmek: Bir oncek sınıfta ezber yapılan surelerin tekrarından sonra yeni ezberlere gecmek de program butunluğu bakımından onemlidir
10 Oğrencileri Derste Numaralandırmak: Yuzune okuma derslerinde bir oğrencinin okuyup diğerlerinin dinlemesi durumunda oluşabilecek monotonluğu ortadan kaldırmak ve her oğrenciyi daha aktif hale getirmek icin onları numaralandırmak gerekmektedir Bu durumda bir oğrenci kendisine ne zaman sıra geleceğini bilmediği icin her an teyakkuz halinde olacak, ister okusun ister dinlesin kendisini butunuyle derse verecektir
11 Cok Zayıf Oğrencilerin Durumunu Dikkate Almak: Guzel Kur’an okuma işi bir yetenek olduğundan, bu hususta cok gayret etmesine rağmen istenilen duzeyde okumakta zorlanan oğrencilerin uzerine gitmemek; sınavlarda onlara biraz daha musamaha ile davranmak da olumlu bir yaklaşımdır
12 Israrla Koro Halinde Okumayı Surdurmek: Bu uygulamanın sağladığı katkı şudur: Her oğrenci okumaya iştirak eder Katılım nedeniyle oğrencilerdeki okuma heyecanı her gecen gun daha da azalır Oğrencide kendine guven oluşur Koro halinde okuyuş esnasında adeta her oğrenci okunan bolumlerine tamamını oğretmenine okumuş ve ondan dinlemiş olur Oğretmenden gelen doğru sesler telaffuz edile edile oğrencinin hafızasına yerleşir Toplu okuma oğrencileri hep ders ile meşgul etmiş olur Kısa zamanda cok oğrenciye bol miktarda okuma ve onlardan dinleme imkanını vermek suretiyle oğretmenin işini kolaylaştırır
13 Koro Halinde Toplu Okumalar İcin Okul İdaresi Ozel Bir Mekan Tahsis Etmelidir: Koro halindeki okumalardan diğer sınıfların rahatsız olmamaları, Kur’an dersinin yapıldığı sınıflarda ise daha rahat okuma yapılabilmesi icin okul idaresinin geniş, aydınlık ve ses yansıtma ozelliği olan bir mekanı tahsis etmesi Kur’an eğitimine onemli katkılar sağlayacaktır
14Dersleri Kıraat Ağırlıklı Meal Katkılı İşlemek: Gerek ezber gerekse yuzune okunacak pasajlardaki mesaj icerikli ayetler uzerinde zaman zaman durup, oğrencilerin duygu ve duşuncelerini oğrenmek, onlarla birlikte duşunmek, bu mesajların gunumuz insanının kişisel ve toplumsal hayatına nasıl seslendiğini onlarla birlikte tartışmak ta bir Kur’an dersinde olması gereken aktivitedir
15 Tecvid Bilgilerini Kısa ve Acık Bir Anlatımla Oğretmek: Oğretmen, nazari tecvid bilgilerini cok kısa cumlelerle formule ederek oğrettikten sonra yuzune okuma derslerinde uygulamaya ağırlık vermelidir Tecvid ıstılahlarının orjinalitesini bozmadan belletmek, tanımları oğrencinin anlayacağı şekilde vermek esastır
Yard DocDr Fatih COLLAK
