İc Anadolu Bolgesi başta olmak uzere dağlık kesimlerde yaygın olarak gorulen iyot yetersizliğinin neden olduğu hastalıklar arasında guatr, zehirli guatr, hipotiroidi ve tiroit kanseri yer alabiliyor Gebelikte ortaya cıkması durumunda ise hem anne adayı hem de bebek icin buyuk risk oluşturuyor Memorial Şişli ve Bahcelievler Hastaneleri Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bolumu'nden Prof Dr Ayşe Cıkım Sertkaya, 17 Haziran İyot Yetersizliği Hastalıklarının Onlenmesi Haftası oncesinde onerilerde bulundu
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482b4e4cf6
h 4İyot yetersizliği guatr ile belli oluyor İyot, başta tiroit hormonları icinde yer alan ve bu hormonlar aracılığı ile hemen hemen tum hucrelerimizde onemli gorevleri olan bir elementtir Gıdalarla alınan iyot, T3 ve T4 tiroit hormonlarının yapısına girer Ortamda iyot azaldıkca T4 azalır ve beden oncelikle T3'e yonelerek tasarruf yapar Bu durumda T3'u kullanarak hormon uretir T3'te de azalma başlayınca bazı zorlanmalar yaşanır Bir sure sonra tiroit bezi ortamdaki butun iyotları yakalayabilmek icin buyumeye başlar ve bunun sonuncunda da guatr gelişir
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482b688fcd
h 4Gucsuzluk ve zihin tembelliği yapabilir İyot eksikliği durumunda tiroit bezi calışmaya devam eder ancak yetersizlik nedeniyle eninde sonunda hipotiroidi gelişir Bazen iyot eksikliği olmadan da hipotiroidi olabilir Hipotiroidi; sac dokulmesi, cilt kuruluğu, yuzde şişkinlik, kaslarda gevşeklik, gucsuzluk, kilo artışı, kadınlarda adet bozuklukları ve zihinsel tembellik gibi şikayetlere yol acan ve tedavi edilmesi gereken bir hastalık tablosudur İyot eksikliği veya hipotiroidi gibi nedenlerle ilac kullanımının gerekip gerekmediği ise mutlaka doktora danışılmalıdır Doktor onerisi olmadan asla iyot veya guatr ilacı kullanılmamalıdır
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482b88fdf3
h 4Tiroit kanseri riskine dikkat Guatr, tiroit bezinin buyumesi anlamına gelmektedir İc guatr gorunmeyen, dış guatr ise gorunur olandır Duzenli bir buyume olabileceği gibi noduller şeklinde de buyume olabilir Bu durumda nodul takibi yapılmalıdır cunku iyot eksikliği bu nodullerin gelişimini kolaylaştıracaktır İyot eksikliği zemininde noduler guatr olma ihtimali artar Bu nodullerin yaklaşık yuzde 10'u kanser riski taşır Boyle bir durumdan şuphe ediliyorsa nodule biyopsi yapılmalı ve yakın takip edilmelidir
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482b9bceba
h 4Zehirli guatr kalp yetmezliğine neden olur Boyun bolgesindeki şişlikler yani noduller zaman icinde kontrol dışına cıkabilir Vucudun tiroit hormonu dengesini yok sayar ve kendi kendine calışır Boyle olursa zehirli guatr tablosu ortaya cıkar Zehirli guatr tablosu bir tek nodulun sistem kontrolunun dışına cıkmasıyla gelişebileceği gibi birden fazla nodulun ya da butun nodullerin kontrol dışına cıkmasıyla da olabilir Zehirli guatr gelişimi yaş gruplarına gore farklılık gosterir Genc yaş grubunda sıklıkla hicbir mudahale yapılmadan nodul takip edilir Ancak ileri yaş grubunda ağır kalp yetmezliğine neden olabileceği icin mutlaka yakın takip edilmeli, gerekirse ilac ya da radyoaktif ilac tedavisine başlamalıdır
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482bb0dc2a
h 4Nefes almak zorlaşır Nodullu ya da nodulsuz buyuk guatr birtakım riskler taşımaktadır Oncelikle bulunduğu yer boynun onudur ve soluk borusuna baskı yaparak nefes almayı zorlaştırır Gerekli testler yapıldıktan sonra hastanın yaşam fonksiyonları olumsuz yonde etkileniyorsa o nodulun cıkarılması gereklidir Kozmetik acıdan da hastalara rahatsızlık verebilmektedir Boyle bir durumda da hastanın isteğiyle noduller cıkarılabilmektedir
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482bc1e3c6
h 4Gebelikte anne ve bebek icin iyot onemli Gebelik doneminde hem anne adayı hem de bebeğe tiroit hormonu gereklidir Bu nedenle anne adayının gebelik doneminde tiroit bezinde buyume gorulur ve bu normal kabul edilir Bebek ilk 3 ay kendi tiroit bezi olmadığı icin annenin tiroit hormonunu kullanır Tiroit hormonları bebeğin beyin ve sinir gelişiminin tamamlanmasında onemlidir Anne adayının tiroit değerlerinin duşuk olması durumunda bebek risk altına girer, zeka geriliği ve bazı yapısal bozukluklar ile dunyaya gelebilir Ozellikle gecmiş yıllara bakıldığında tanı konulamadığı ve iyot takviyesi yapılmadığı icin dunyaya gelen ozurlu cocuk sayısı oldukca fazlaydı Ancak gunumuzde yeni doğan bebekler taranmakta ve topuk kanı ile hemen teşhis konulabilmektedir Tiroit hormonu kaynaklı hastalıkların tedavi edilebilir olduğu ve erken teşhisin burada buyuk onem taşıdığı asla unutulmamalıdır
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482bd64f0f
h 4İyotlu tuz tuketimine dikkat edin İyot yetersizliği kaynaklı hastalıkların onlenmesinde beslenme onemli rol oynar Oncelikle sofralarda bulundurulan tuz mutlaka iyotlu olmalıdır Ulkemizde resmi olarak uretilen tuzlarda iyot bulunmaktadır Doktor aksini belirtmediği surece bu tuzların tuketiminde bir sakınca yoktur Ancak iyot ucucu bir molekuldur Bu nedenle tuketim ve saklama koşullarına dikkat edilmelidir Tuz ağzı acık bir şekilde muhafaza edilirse o tuzun hicbir anlamı kalmayacaktır Bu nedenle mavi, korunaklı paketlerde sunulan iyotlu tuz, paketinde tutulmalı ve ihtiyac dahilinde ağzı acılıp kullanılmalıdır Yemek pişirirken ise pişirme işlemi tamamlandıktan sonra tuz ilave edilmelidir Aksi takdirde iyot buharlaşıp yok olacaktır
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482bf9d605
h 4Duzenli olarak balık yenilmeli İyot yetersizliği hastalıklarının yaygın olarak gorulduğu bolge İc Anadolu, Trakya ve Karadeniz Bolgesi'nin ic kesimleri ozetle denizden uzak bolgelerdir Hastaneye başvuran hastalarda ciddi oranda T3 ve T4 eksiklikleri saptanmaktadır Bu eksikliklerin onemli bir kısmı yanlış tuz kullanımından kaynaklanmaktadır Ayrıca iyot eksikliğini onlemede deniz urunleri de onemlidir Balık tuketimi mutlaka artırılmalıdır Deniz urunlerine ek olarak kırmızı et ve kumes hayvanlarının goğus eti ile ceviz başta olmak uzere kuru yemiş ve tahıllar, sut ve sut urunleri, yumurta, cilek, muz iyot bakımından zengindir
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482b4e4cf6
h 4İyot yetersizliği guatr ile belli oluyor İyot, başta tiroit hormonları icinde yer alan ve bu hormonlar aracılığı ile hemen hemen tum hucrelerimizde onemli gorevleri olan bir elementtir Gıdalarla alınan iyot, T3 ve T4 tiroit hormonlarının yapısına girer Ortamda iyot azaldıkca T4 azalır ve beden oncelikle T3'e yonelerek tasarruf yapar Bu durumda T3'u kullanarak hormon uretir T3'te de azalma başlayınca bazı zorlanmalar yaşanır Bir sure sonra tiroit bezi ortamdaki butun iyotları yakalayabilmek icin buyumeye başlar ve bunun sonuncunda da guatr gelişir
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482b688fcd
h 4Gucsuzluk ve zihin tembelliği yapabilir İyot eksikliği durumunda tiroit bezi calışmaya devam eder ancak yetersizlik nedeniyle eninde sonunda hipotiroidi gelişir Bazen iyot eksikliği olmadan da hipotiroidi olabilir Hipotiroidi; sac dokulmesi, cilt kuruluğu, yuzde şişkinlik, kaslarda gevşeklik, gucsuzluk, kilo artışı, kadınlarda adet bozuklukları ve zihinsel tembellik gibi şikayetlere yol acan ve tedavi edilmesi gereken bir hastalık tablosudur İyot eksikliği veya hipotiroidi gibi nedenlerle ilac kullanımının gerekip gerekmediği ise mutlaka doktora danışılmalıdır Doktor onerisi olmadan asla iyot veya guatr ilacı kullanılmamalıdır
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482b88fdf3
h 4Tiroit kanseri riskine dikkat Guatr, tiroit bezinin buyumesi anlamına gelmektedir İc guatr gorunmeyen, dış guatr ise gorunur olandır Duzenli bir buyume olabileceği gibi noduller şeklinde de buyume olabilir Bu durumda nodul takibi yapılmalıdır cunku iyot eksikliği bu nodullerin gelişimini kolaylaştıracaktır İyot eksikliği zemininde noduler guatr olma ihtimali artar Bu nodullerin yaklaşık yuzde 10'u kanser riski taşır Boyle bir durumdan şuphe ediliyorsa nodule biyopsi yapılmalı ve yakın takip edilmelidir
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482b9bceba
h 4Zehirli guatr kalp yetmezliğine neden olur Boyun bolgesindeki şişlikler yani noduller zaman icinde kontrol dışına cıkabilir Vucudun tiroit hormonu dengesini yok sayar ve kendi kendine calışır Boyle olursa zehirli guatr tablosu ortaya cıkar Zehirli guatr tablosu bir tek nodulun sistem kontrolunun dışına cıkmasıyla gelişebileceği gibi birden fazla nodulun ya da butun nodullerin kontrol dışına cıkmasıyla da olabilir Zehirli guatr gelişimi yaş gruplarına gore farklılık gosterir Genc yaş grubunda sıklıkla hicbir mudahale yapılmadan nodul takip edilir Ancak ileri yaş grubunda ağır kalp yetmezliğine neden olabileceği icin mutlaka yakın takip edilmeli, gerekirse ilac ya da radyoaktif ilac tedavisine başlamalıdır
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482bb0dc2a
h 4Nefes almak zorlaşır Nodullu ya da nodulsuz buyuk guatr birtakım riskler taşımaktadır Oncelikle bulunduğu yer boynun onudur ve soluk borusuna baskı yaparak nefes almayı zorlaştırır Gerekli testler yapıldıktan sonra hastanın yaşam fonksiyonları olumsuz yonde etkileniyorsa o nodulun cıkarılması gereklidir Kozmetik acıdan da hastalara rahatsızlık verebilmektedir Boyle bir durumda da hastanın isteğiyle noduller cıkarılabilmektedir
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482bc1e3c6
h 4Gebelikte anne ve bebek icin iyot onemli Gebelik doneminde hem anne adayı hem de bebeğe tiroit hormonu gereklidir Bu nedenle anne adayının gebelik doneminde tiroit bezinde buyume gorulur ve bu normal kabul edilir Bebek ilk 3 ay kendi tiroit bezi olmadığı icin annenin tiroit hormonunu kullanır Tiroit hormonları bebeğin beyin ve sinir gelişiminin tamamlanmasında onemlidir Anne adayının tiroit değerlerinin duşuk olması durumunda bebek risk altına girer, zeka geriliği ve bazı yapısal bozukluklar ile dunyaya gelebilir Ozellikle gecmiş yıllara bakıldığında tanı konulamadığı ve iyot takviyesi yapılmadığı icin dunyaya gelen ozurlu cocuk sayısı oldukca fazlaydı Ancak gunumuzde yeni doğan bebekler taranmakta ve topuk kanı ile hemen teşhis konulabilmektedir Tiroit hormonu kaynaklı hastalıkların tedavi edilebilir olduğu ve erken teşhisin burada buyuk onem taşıdığı asla unutulmamalıdır
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482bd64f0f
h 4İyotlu tuz tuketimine dikkat edin İyot yetersizliği kaynaklı hastalıkların onlenmesinde beslenme onemli rol oynar Oncelikle sofralarda bulundurulan tuz mutlaka iyotlu olmalıdır Ulkemizde resmi olarak uretilen tuzlarda iyot bulunmaktadır Doktor aksini belirtmediği surece bu tuzların tuketiminde bir sakınca yoktur Ancak iyot ucucu bir molekuldur Bu nedenle tuketim ve saklama koşullarına dikkat edilmelidir Tuz ağzı acık bir şekilde muhafaza edilirse o tuzun hicbir anlamı kalmayacaktır Bu nedenle mavi, korunaklı paketlerde sunulan iyotlu tuz, paketinde tutulmalı ve ihtiyac dahilinde ağzı acılıp kullanılmalıdır Yemek pişirirken ise pişirme işlemi tamamlandıktan sonra tuz ilave edilmelidir Aksi takdirde iyot buharlaşıp yok olacaktır
imagestiroithastaliginionlemekicinbalikveiyotlutuz5b1482bf9d605
h 4Duzenli olarak balık yenilmeli İyot yetersizliği hastalıklarının yaygın olarak gorulduğu bolge İc Anadolu, Trakya ve Karadeniz Bolgesi'nin ic kesimleri ozetle denizden uzak bolgelerdir Hastaneye başvuran hastalarda ciddi oranda T3 ve T4 eksiklikleri saptanmaktadır Bu eksikliklerin onemli bir kısmı yanlış tuz kullanımından kaynaklanmaktadır Ayrıca iyot eksikliğini onlemede deniz urunleri de onemlidir Balık tuketimi mutlaka artırılmalıdır Deniz urunlerine ek olarak kırmızı et ve kumes hayvanlarının goğus eti ile ceviz başta olmak uzere kuru yemiş ve tahıllar, sut ve sut urunleri, yumurta, cilek, muz iyot bakımından zengindir
