Türkler hangi alfabeleri kullandılar,
Türklerin kullandığı alfabeler,
Göktürk alfabesi: İlk olarak Orta Asya’da Orhun Irmağının kenarında bulunduğundan Orhun ya da Göktürk adıyla bilinir. Orhun’da barınan Türklerce kullanılmıştır ve bu yüzden Türük, Türk alfabesi ismi verilmiştir. Türklere hastır ve Esik Kurgan yazısıyla benzer özellikleri vardır. Göktürkler, Hunlar ve Asya ya da Avrupa topraklarında yaşayan Türk kavimleri tarafından kullanılmıştır. Göktürk alfabesinde harfler açıkca göze yöneliktir. Alfabede 38 harf vardır ve sesli olanları sessizler okutur. Yazılışı sağdan soladır. Dört harfi seslidir ve sekiz sese denk gelir. Geri kalan harfler sessiz harflerdir. Ek olarak ok, ko, uk, ku, ük, kü, nç, nd gibi heceler ise aynı harfler ile sembolize edilmiştir. Tonyukuk, Kültigin, Bilge Kağan anısına yazılan ve dikilen orhun Anıtları bahsi geçen alfabenin eseridir. Bunlar aynı zamanda Türkçe yazılmış bilinen ilk yazılı metin olma özelliğini taşır.
Uygur Alfabesi: Göktürklerin hakimiyetinin ardından Türkistan topraklarında hakimiyeti ele geçiren Uygurlardan ismini almıştır. Uygular ve Türkistan topraklarındaki Türkler faydalanmıştır. Bu alfabede 18 harf bulunur. Dört harf seslidir ve geri kalan harfler sessiz harflerdir. Harfler birbirleri ile dip dibe olacak şekilde yazılır ve başta, ortada, sonra konumlanabilir. Yazılışı ise sağdan sola doğrudur. Sekizince yüzyılın sonrasında on ikinci yüzyıla kadar bir çok millet tarafından kullanılmıştır. Bu alfabenin Katiplerine bakşı, bakşıgeri ve serbahşı isimleri verilmiştir.
Arap-İslam alfabesi: Türk toplumunun toplu olarak İslamiyete geçişinde sonra yani 10. yüzyılın sonrasında bir çok ülke tarafından yararlanılan bir alfabedir. Yirmi sekiz harfi vardır ancak Türklerin yararlandığı türü 31 veya 36 harften oluşmaktadır. Yazılışı sağdan sola doğrudur. Bütün Türk toplumuna yönelik olarak kullanılmıştır ve bu alfabe ile bir çok dilde bir çok eser üretilmiştir. Türkiye’de veya diğer Müslüman devletlerde kütüphanelerde, kitaplıklarda bu alfabe ile kaleme alınmış bir çok başarı eser vardır.
Kiril alfabesi: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler’in sınırlarında barınan Türklerce yararlanılan bir alfabedir. Bu alfabe Rus ve komünist sömürgeciliğinin zorla kullandırdığı bir alfabedir. Komünist yönetim Türklerin bir tane alfabe kullanmasına izin vermeyip onları asimile etmek amacıyla bütün Türk boylarına farklı alfabeler kullanma zorunluluğu getirmiştir. Yani bu alfabe yapar bir Slav toplumu alfabesi olma özelliğini taşır ve otuz sekiz harften oluşur. On bir harfi sesi geri kalan harfleri ise sessiz harflerdir. Yazılışı ise soldan sağa doğrudur. Rusyada yaşayan Türkler’in kullandığı bir alfabedir.
Latin alfabesi: Bu alfabe ise 1925 senesinde ilk kez Azeri Türklerce kullanılan bir alfabe olma özelliğini taşır. Türkiye’de cumhuriyetin inanının ardından 1928 senesinde de kullanıma konulmuştur. Şu an hala ülkemizde kullanılan bir alfabedir. Ayrıca Avrupa Türkleri de bu alfabeyi kullanmaktadır. Latin kökenli yirmi dokuz harften oluşan bu alfabenin sekiz harfi sesli yirmi bir harfi ise sessiz harflerden oluşur.
Türkler asırlar boyu yukarıda anlatılan Orhun-Türk, Uygur-Sogd, Arap-İslam, Kiril-Slav ve Latin alfabelere ek olarak Sogd, Mani, Brahmi, Süryani, Rum, Slav gibi alfabelerden de faydalanmıştır.
Türklerin kullandığı alfabeler,
Göktürk alfabesi: İlk olarak Orta Asya’da Orhun Irmağının kenarında bulunduğundan Orhun ya da Göktürk adıyla bilinir. Orhun’da barınan Türklerce kullanılmıştır ve bu yüzden Türük, Türk alfabesi ismi verilmiştir. Türklere hastır ve Esik Kurgan yazısıyla benzer özellikleri vardır. Göktürkler, Hunlar ve Asya ya da Avrupa topraklarında yaşayan Türk kavimleri tarafından kullanılmıştır. Göktürk alfabesinde harfler açıkca göze yöneliktir. Alfabede 38 harf vardır ve sesli olanları sessizler okutur. Yazılışı sağdan soladır. Dört harfi seslidir ve sekiz sese denk gelir. Geri kalan harfler sessiz harflerdir. Ek olarak ok, ko, uk, ku, ük, kü, nç, nd gibi heceler ise aynı harfler ile sembolize edilmiştir. Tonyukuk, Kültigin, Bilge Kağan anısına yazılan ve dikilen orhun Anıtları bahsi geçen alfabenin eseridir. Bunlar aynı zamanda Türkçe yazılmış bilinen ilk yazılı metin olma özelliğini taşır.
Uygur Alfabesi: Göktürklerin hakimiyetinin ardından Türkistan topraklarında hakimiyeti ele geçiren Uygurlardan ismini almıştır. Uygular ve Türkistan topraklarındaki Türkler faydalanmıştır. Bu alfabede 18 harf bulunur. Dört harf seslidir ve geri kalan harfler sessiz harflerdir. Harfler birbirleri ile dip dibe olacak şekilde yazılır ve başta, ortada, sonra konumlanabilir. Yazılışı ise sağdan sola doğrudur. Sekizince yüzyılın sonrasında on ikinci yüzyıla kadar bir çok millet tarafından kullanılmıştır. Bu alfabenin Katiplerine bakşı, bakşıgeri ve serbahşı isimleri verilmiştir.
Arap-İslam alfabesi: Türk toplumunun toplu olarak İslamiyete geçişinde sonra yani 10. yüzyılın sonrasında bir çok ülke tarafından yararlanılan bir alfabedir. Yirmi sekiz harfi vardır ancak Türklerin yararlandığı türü 31 veya 36 harften oluşmaktadır. Yazılışı sağdan sola doğrudur. Bütün Türk toplumuna yönelik olarak kullanılmıştır ve bu alfabe ile bir çok dilde bir çok eser üretilmiştir. Türkiye’de veya diğer Müslüman devletlerde kütüphanelerde, kitaplıklarda bu alfabe ile kaleme alınmış bir çok başarı eser vardır.
Kiril alfabesi: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler’in sınırlarında barınan Türklerce yararlanılan bir alfabedir. Bu alfabe Rus ve komünist sömürgeciliğinin zorla kullandırdığı bir alfabedir. Komünist yönetim Türklerin bir tane alfabe kullanmasına izin vermeyip onları asimile etmek amacıyla bütün Türk boylarına farklı alfabeler kullanma zorunluluğu getirmiştir. Yani bu alfabe yapar bir Slav toplumu alfabesi olma özelliğini taşır ve otuz sekiz harften oluşur. On bir harfi sesi geri kalan harfleri ise sessiz harflerdir. Yazılışı ise soldan sağa doğrudur. Rusyada yaşayan Türkler’in kullandığı bir alfabedir.
Latin alfabesi: Bu alfabe ise 1925 senesinde ilk kez Azeri Türklerce kullanılan bir alfabe olma özelliğini taşır. Türkiye’de cumhuriyetin inanının ardından 1928 senesinde de kullanıma konulmuştur. Şu an hala ülkemizde kullanılan bir alfabedir. Ayrıca Avrupa Türkleri de bu alfabeyi kullanmaktadır. Latin kökenli yirmi dokuz harften oluşan bu alfabenin sekiz harfi sesli yirmi bir harfi ise sessiz harflerden oluşur.
Türkler asırlar boyu yukarıda anlatılan Orhun-Türk, Uygur-Sogd, Arap-İslam, Kiril-Slav ve Latin alfabelere ek olarak Sogd, Mani, Brahmi, Süryani, Rum, Slav gibi alfabelerden de faydalanmıştır.
